Przypomnieć sobie raj

00:00:06:13 - 00:00:11:17
Otóż w naszej cerkwi jest Golgota, krzyż.

00:00:15:19 - 00:00:18:13
 I chciałbym właśnie nawiązać

00:00:18:13 - 00:00:20:22
do tych pierwszych chwil,

00:00:20:22 - 00:00:22:23
kiedy profesor Nowosielski dla krakowskiej parafii

00:00:22:23 - 00:00:24:13
 tą Golgotę narysował.

00:00:25:08 - 00:00:26:22
Był u nas taki człowiek,

00:00:27:11 - 00:00:30:16
20 lat temu umarł,

00:00:30:16 - 00:00:33:20
ale od najmłodszych lat był przy cerkwi.

00:00:35:13 - 00:00:38:02
Właściwie to on nawet był niepiśmienny.

00:00:38:20 - 00:00:40:20
I on właśnie tą Golgotę zobaczył.

00:00:41:22 - 00:00:43:18
I wtedy jak gdyby klęknął

00:00:43:18 - 00:00:44:17
na kolana,

00:00:45:06 - 00:00:51:07
pocałował Profesora w rękę i powiedział:

00:00:51:07 - 00:00:54:02
"Dla mnie to jest coś,

00:00:55:02 - 00:00:56:03
co jak gdyby pierwszy raz

00:00:56:03 - 00:00:57:01
człowiek w życiu widzi.

00:00:58:08 - 00:00:59:24
Dziękuję Panie Profesorze".

00:01:00:21 - 00:01:02:05
Ja pamiętam,

00:01:02:05 - 00:01:03:16
że wtedy Pan Profesor też się rozwłakał.

00:01:05:05 - 00:01:07:16
(muzyka)

00:01:37:12 - 00:01:39:08
Mój program to jest przypomnieć sobie,

00:01:39:08 - 00:01:42:00
co to było w raju.

00:01:43:21 - 00:01:46:06
Jak to tam było w tym raju.

00:01:47:18 - 00:01:50:10
Przypomnieć sobie to,

00:01:50:10 - 00:01:56:16
a ponieważ to zostało utracone
przez katastrofę kosmiczną

00:01:56:16 - 00:02:00:08
 upadku aniołów i grzechu pierworodnego,

00:02:00:08 - 00:02:05:08
która była przypadkiem szczególnym
 tej ogólniejszej katastrofy.

00:02:05:17 - 00:02:07:23
Jeżeli to wszystko zostało utracone,

00:02:08:16 - 00:02:11:14
to czy myśmy coś z tego wynieśli?

00:02:11:14 - 00:02:15:05
Czy na podstawie tych malutkich

00:02:15:05 - 00:02:20:21
szczątków świadomości rajskiej,

00:02:20:21 - 00:02:24:15
którą myśmy zdowali uratować w swojej
upadłej świadomości,

00:02:24:15 - 00:02:28:24
czy my potrafimy jakoś zrekonstruować?

00:02:29:06 - 00:02:32:19
Czy przypomnienie z raju,

00:02:32:19 - 00:02:34:02
a może potrafimy więcej?

00:02:35:02 - 00:02:39:13
A w przypadku sztuki takiej,

00:02:39:19 - 00:02:41:21
jaką ja chcę uprawiać,

00:02:41:21 - 00:02:47:04
jest to po prostu dotarcie do raju ziemskiego.

00:02:51:10 - 00:02:53:21
(pieśń religijna)

00:03:49:13 - 00:03:51:21
Artysta w swojej świadomości

00:03:51:21 - 00:03:54:24
i na swoją własną odpowiedzialność podejmuje

00:03:54:24 - 00:04:01:23
ryzyko tego, że jest instrumentem

00:04:01:23 - 00:04:07:23
w ręku sił duchowych,

00:04:07:23 - 00:04:12:11
przez który jest przekazywane sakrum sztuki.

00:04:15:11 - 00:04:17:22
(muzyka)

00:04:31:10 - 00:04:38:05
Ja nigdy nie wyodrębniałem tego,

00:04:38:05 - 00:04:40:17
robię w swoim malarstwie świeckim,

00:04:41:07 - 00:04:44:24
w obrazach o temacie zupełnie świeckiej,

00:04:44:24 - 00:04:50:11
od tego, co robiłem dla kościołów katolickich,

00:04:50:11 - 00:04:51:13
czy dla cerkwi prawosławniczej.

00:04:51:13 - 00:04:56:07
Nie było tam rozdarcia

00:04:56:07 - 00:04:58:14
między mną - malarzem świeckim,

00:04:58:16 - 00:05:01:21
i mną - malarzem kościelnym, czy cerkiewnym.

00:05:02:13 - 00:05:05:04
 To była ciągle ta moja sztuka.

00:05:05:20 - 00:05:07:13
Ta moja sztuka, taka sama.

00:05:10:01 - 00:05:13:04
(muzyka)

00:05:24:11 - 00:05:28:01
 Nie ma takiej rzeczy jak sztuka sakralna,

00:05:28:01 - 00:05:30:22
osobno istniejąca od sztuki w ogóle.

00:05:30:22 - 00:05:34:06
Sztuka jest w ogóle sakralna,

00:05:34:10 - 00:05:36:18
cała, albo nie jest sztuką.

00:05:39:13 - 00:05:42:16
(muzyka)

00:06:04:16 - 00:06:06:20
Ikona pojawiła się dla mnie

00:06:06:20 - 00:06:09:17
jako po prostu sztuka,

00:06:09:17 - 00:06:13:07
par excellence, sztuka absolutna.

00:06:14:03 - 00:06:16:23
Lepszej nie widziałem,

00:06:16:23 - 00:06:21:09
nie zaznałem i ona uformowała
moją postawę artystyczną,

00:06:21:09 - 00:06:28:06
Dała mi pewną możliwość syntezy pomiędzy rozdarciem wewnętrznym,

00:06:29:15 - 00:06:35:24
rozdarciem między fascynacją
 rzeczywistością bytów subtelnych

00:06:35:24 - 00:06:39:13
 i między fascynacją rzeczywistością empiryczną.

00:06:39:19 - 00:06:42:12
Uważam, że ikona jest, wyczułem,

00:06:42:16 - 00:06:46:10
że ikona jest tym miejscem,

00:06:46:12 - 00:06:48:02
gdzie te sprawy stają się

00:06:48:02 - 00:06:49:10
jednością.

00:06:51:16 - 00:06:54:19
(muzyka)

00:07:21:22 - 00:07:25:21
Namówienie profesora Nowosielskiego,

00:07:25:21 - 00:07:28:21
aby współpracował z Wesołą
w wykonaniu polichromii

00:07:28:21 - 00:07:29:14
nie było łatwe.

00:07:30:12 - 00:07:34:24
Mianowicie profesor szereg razy
 monitowany listownie

00:07:34:24 - 00:07:39:13
i bezpośrednio w rozmowie stwierdził,

00:07:39:13 - 00:07:42:20
ż jego polichromia jest skuwana w kościołach,

00:07:42:20 - 00:07:47:13
że w zasadzie to nie jest akceptowany

00:07:48:03 - 00:07:51:22
aż w końcu zbieg okoliczności,

00:07:51:22 - 00:07:56:00
ja nazywam to Opatrznością Bożą, zdarzył,

00:07:56:00 - 00:07:58:04
że zjawił się profesor w Warszawie

00:07:58:04 - 00:08:01:18
 i przyjechał do Wesołej

00:08:01:18 - 00:08:03:11
i przez chyba dwie godziny chodził wokół kościoła,

00:08:03:11 - 00:08:07:10
 mierzył, sprawdzał odległości, proporcje

00:08:07:18 - 00:08:11:07
 i po takim spacerze

00:08:11:07 - 00:08:13:18
 w końcu powiada: "Księże proboszczu,

00:08:13:18 - 00:08:14:20
mnie ta architektura leży".

00:08:14:20 - 00:08:18:04
No cóż innego powiadam: "Panie profesorze,

00:08:18:04 - 00:08:20:05
zaczynamy pracować i tak to się rozpoczęło".

00:08:20:20 - 00:08:23:03
W 76 roku był już

00:08:23:03 - 00:08:24:16
w toku pracy,

00:08:24:16 - 00:08:28:19
bardzo szybko wykonał
polichromię głównego ołtarza.

00:08:30:05 - 00:08:34:03
Pomogli mu młodzi plastycy w wykonaniu stropu,

00:08:34:03 - 00:08:36:15
ponieważ trochę ma lęku przestrzeni

00:08:36:15 - 00:08:39:00
i bał się na drabinie wysoko pracować

00:08:39:00 - 00:08:42:15
ale projekt jest całkowicie profesora,

00:08:42:15 - 00:08:45:17
wszystkie elementy łącznie z witrażami

00:08:45:17 - 00:08:49:21
 i podłogą to jest projekt
profesora Nowosielskiego.

00:08:50:17 - 00:08:53:01
Początkowo były opory,

00:08:53:01 - 00:08:55:00
kolor czerwony ludzi bulwersował,

00:08:55:00 - 00:09:00:11
ale po wykonaniu głównego ołtarza i krzyża,

00:09:00:11 - 00:09:02:19
kolor czerwony nalazł się w drugim planie,

00:09:02:19 - 00:09:09:09
to wtedy ludzie powiedzieli mi krótko: "Księże proboszczu, my się tutaj możemy modlić".

00:09:10:20 - 00:09:13:23
(muzyka)

00:09:53:10 - 00:09:56:08
Pajięcie sakrum jest szalenie tajemnicze,

00:09:56:14 - 00:09:59:17
sakrum to jest tak jak

00:09:59:17 - 00:10:05:11
ta bazylika Matki Boskiej na Zatybrzu,

00:10:05:11 - 00:10:11:07
taka wiara wśród ludności tej dzielnicy,

00:10:11:07 - 00:10:13:20
że do tej bazyliki można w ogóle nie trafić,

00:10:13:20 - 00:10:15:09
jak Pan Bóg nie zechce to się do niej nie trafi.

00:10:15:10 - 00:10:18:06
Tam jest taki labirynt tych uliczek,

00:10:18:06 - 00:10:20:11
ja tam akurat jak bywałem w Rzymu to jadłem

00:10:20:11 - 00:10:22:12
tam obiady w tej dzielnicy,

00:10:23:07 - 00:10:25:20
jakoś trafiałem zawsze,

00:10:25:20 - 00:10:26:17
ale mówią niektórzy,

00:10:26:17 - 00:10:27:19
że tam w ogóle można nie trafić.

00:10:28:19 - 00:10:32:06
Otóż sakrum to jest taki

00:10:32:06 - 00:10:36:21
element rzeczywistości bosko-ludzkiej,

00:10:36:21 - 00:10:39:02
się pojawia w tych miejscach,

00:10:39:08 - 00:10:41:01
gdzie byśmy się go najmniej spodziewali.

00:10:45:01 - 00:10:47:19
Jeden z jego najstarszych przyjaciół

00:10:47:19 - 00:10:50:20
powiedział o nim,

00:10:50:20 - 00:10:53:15
że gdyby nawet Nowosielski nie miał zielonego

00:10:53:15 - 00:10:55:01
pojęcia co maluje i malował

00:10:55:01 - 00:10:57:10
w nocy po ciemku,

00:10:57:10 - 00:10:59:05
i tak trafi w kolor.

00:11:00:11 - 00:11:02:00
Ma jakieś nadzwyczajny,

00:11:02:00 - 00:11:03:23
zupełnie od Boga dane poczucie koloru.

00:11:05:23 - 00:11:08:09
Jeśli coś jest chyba od Boga dane, no wierzę,

00:11:08:09 - 00:11:10:05
że Nowosielskiemu sztuka jest od Boga dana,

00:11:10:05 - 00:11:13:01
 to przekonuje bez słów,

00:11:13:03 - 00:11:14:09
bez dodatkowych tłumaczeń.

00:11:14:13 - 00:11:16:10
Dlatego chyba nie ma takich

00:11:16:10 - 00:11:19:15
pytań banalnych,

00:11:19:15 - 00:11:24:08
które dotyczą po prostu sztuki gorszej
albo sztuki głupszej,

00:11:24:08 - 00:11:27:24
albo sztuki za bardzo zwróconej na ilustrowanie
-jakichś z góry założonych tez.

00:11:29:18 - 00:11:33:10
To, że Nowosielski jednego dnia rano
jest w stanie zacząć

00:11:33:10 - 00:11:39:18
akt damski, nadzwyczaj cielesny,

00:11:39:18 - 00:11:43:10
następnego ranka namaluje ikonę,

00:11:43:10 - 00:11:45:15
akurat u niego nie jest nadzwyczaj dziwnym,

00:11:45:15 - 00:11:48:13
 a byłoby rzeczą, podejrzewam,

00:11:48:15 - 00:11:52:03
wzbudzającą najgłębsze zdumienie

00:11:52:03 - 00:11:53:11
 u każdego innego malarza.

00:11:55:10 - 00:11:56:19
Przypuszczam, że świadczy to o tym,

00:11:56:19 - 00:12:00:22
o czy tu już tyle razy trochę
obsesyjnie powtarzam,

00:12:00:24 - 00:12:03:17
że jest to jedyny znany malarz,

00:12:03:17 - 00:12:09:14
który między niebem a ziemią krąży jak pędzel po płótnie.

00:12:11:18 - 00:12:14:21
(muzyka)

00:14:23:11 - 00:14:26:12
To, co ja myślę o kobiecie,

00:14:26:12 - 00:14:29:19
tego ja nie mogę opowiedzieć,
ja to mogę tylko namalować

00:14:29:19 - 00:14:31:07
i ja to już zrobiłem.

00:14:31:16 - 00:14:34:06
To, co ja myślę o kobiecie czy odczuwam

00:14:34:06 - 00:14:37:08
na temat kobiety, to ja już namalowałem

00:14:37:08 - 00:14:39:03
 i ja tu nie mam nic do dodania.

00:14:50:14 - 00:14:54:19
Wszystkie podręczniki piszą o Nowosielskim,
że stworzył sztukę ikony,

00:14:54:20 - 00:15:00:20
sztukę religijną, jest jedynym człowiekiem,
który kultywuje,

00:15:00:20 - 00:15:03:23
powiedzmy to tak, ducha metafizyki
 z prawdziwego zdarzenia w sztuce.

00:15:06:03 - 00:15:09:13
Ale jednocześnie ten sam Nowosielski,

00:15:09:13 - 00:15:12:10
to może trochę bluźnierstwo przy tym,
 co mówiłem przed chwilą,

00:15:12:10 - 00:15:15:24
jest autorem bodaj najbardziej erotycznych obrazów w sztuce polskiej współczesnej.

00:15:16:24 - 00:15:20:22
Znam kilka takich, które powinny być od lat osiemnastu.

00:15:21:17 - 00:15:25:09
Nie mówię tu o takiej najbardziej płytkiej, banalnej

00:15:25:09 - 00:15:27:14
pornografii, to nie o to chodzi.

00:15:28:02 - 00:15:30:10
Po prostu chodzi o ten rodzaj erotyzmu,

00:15:30:10 - 00:15:33:16
który się wiąże ze zmysłowością,
z naturą, z biologią,

00:15:34:15 - 00:15:37:01
z kobietą, z płcią przede wszystkim.

00:15:39:21 - 00:15:46:08
Sądzę, że jest to człowiek, który między Bogiem,

00:15:46:11 - 00:15:50:24
a między ciałem znajduje naturalne porozumienie.

00:15:53:14 - 00:15:56:17
(muzyka)

00:17:04:08 - 00:17:10:16
Cennino Cennini uważał, że Adam pierwszy
podjął sztukę malarską.

00:17:10:19 - 00:17:11:22
Co on mógł malować?

00:17:11:24 - 00:17:15:06
On mógł malować to, co pamiętał z raju.

00:17:15:08 - 00:17:16:16
A co on w raju pamiętał?

00:17:16:18 - 00:17:18:02
Pamiętał Ewę, prawda?

00:17:18:21 - 00:17:19:24
A jaką Ewę?

00:17:20:02 - 00:17:21:09
Ewę gołą, prawda?

00:17:21:22 - 00:17:22:06
No i Ewę gołą.

00:17:22:06 - 00:17:22:08
No i Ewa gołą.

00:17:22:08 - 00:17:25:07
I jak od tego czasu przetrwał w sztuce,

00:17:25:23 - 00:17:31:10
od czasu upadku po grzechu pierworodnym,

00:17:31:10 - 00:17:32:06
aż po dzień dzisiejszy.

00:17:32:14 - 00:17:36:01
Dla niego pędzel, farba, płótno
jest rzeczą naturalną

00:17:36:01 - 00:17:41:19
i oczywistą, jak oddychanie religią
 i oddychanie wiedzą o świecie,

00:17:41:19 - 00:17:43:22
 który jest wielu ludziom niedostępny

00:17:43:22 - 00:17:50:11
z dosyć prostego powodu,
mianowicie są nieotwarci

00:17:50:11 - 00:17:53:06
 na rzeczy większe ponad materiami.

00:17:56:11 - 00:17:59:14
(muzyka)

00:18:16:24 - 00:18:18:09
Przesłanie Ewangelii

00:18:18:09 - 00:18:30:04
jest po prostu przesłaniem tragicznego procesu,

00:18:30:04 - 00:18:36:06
 jakim jest zejście drugiej osoby boskiej

00:18:36:06 - 00:18:41:20
w świat empiryczny,
empirycznej egzystencji ludzkiej,

00:18:41:20 - 00:18:46:01
 ludzkości już wygnanej z raju.

00:18:47:07 - 00:18:54:05
I Chrystus jest bardzo różnorodny,
 Chrystus nie daje żadnych

00:18:54:05 - 00:19:01:00
jednoznacznych wskazań,
jest pełen sprzeczności.

00:19:01:20 - 00:19:07:00
Chrystus jest inny w momencie narodzenia,

00:19:07:00 - 00:19:11:13
inny - chociaż to jest ciągle ten sam Bóg wcielony,

00:19:11:13 - 00:19:16:19
inny -  w okresie swojej ucieczki od rodziców,

00:19:16:19 - 00:19:25:12
inny - w dwunastym roku życia w dyspucie
z doktorami prawa,

00:19:26:10 - 00:19:31:08
inny jest w okresie kazania na górze,

00:19:31:08 - 00:19:35:23
 inny jest w momencie przemienienia na górze Tabor,

00:19:35:23 - 00:19:38:20
 a jeszcze inny w okresie ukrzyżowania,

00:19:38:20 - 00:19:43:00
a już zupełnie inny w po zmartłwychwstaniu
i w drodze do Emaus.

00:19:43:00 - 00:19:50:05
Także Chrystus jest dzianiem się, to jest proces,

00:19:50:15 - 00:19:57:04
to jest zaszczepienie w człowieka pewnej zasady

00:19:57:04 - 00:20:01:00
wejścia Boga w dramat egzystencji empirycznej.

00:20:01:23 - 00:20:04:20
I tutaj nie ma ani przykazań, ani norm,

00:20:05:19 - 00:20:09:05
ani stałych jakichś zasad.

00:20:10:16 - 00:20:16:22
Jedyną zasadą jest, w końcu
to święty Paweł sformułował,

00:20:16:22 - 00:20:21:20
 jest miłość, jedyną zasadą jest miłość,

00:20:21:20 - 00:20:29:02
a miłość jest bardzo różnorodna
 i nieoczekiwana w swoich

00:20:29:02 - 00:20:31:14
kolejnych wcieleniach.

00:20:33:06 - 00:20:36:09
(muzyka)

00:20:47:17 - 00:20:54:03
W Cerkwi prawosławnej
różnie traktuje się jego malarstwo.

00:20:55:16 - 00:20:59:04
Jedni są zachwyceni,

00:20:59:04 - 00:21:02:22
 a inni w ogóle nie mogą tego przyjąć,

00:21:02:22 - 00:21:06:21
ponieważ nie odpowiada to ich przyzwyczajeniu.

00:21:07:13 - 00:21:10:05
W Krakowie na przykład mamy taki wypadek,

00:21:10:05 - 00:21:15:07
 że ten ikonostas, który jest obok,

00:21:15:07 - 00:21:18:23
właśnie dlatego on jest w Krakowie,
że pewna parafia,

00:21:18:23 - 00:21:24:11
która zamówiła w Polsce, prawosławna parafia,

00:21:24:22 - 00:21:30:11
odmówiła przyjęcia tego ikonostasu wtedy,
kiedy pokazano dla ludzi.

00:21:31:11 - 00:21:36:17
Po prostu uważali, że to nie odpowiada kanonom,

00:21:37:10 - 00:21:42:21
może nie odpowiada przyzwyczajeniom
 i dlatego nie przyjęli.

00:21:46:15 - 00:21:49:18
(muzyka)

00:22:29:10 - 00:22:32:06
Przez tysiąc lat Zachód nie znał ikony

00:22:32:06 - 00:22:36:09
i z chwilą kiedy Zachód jakoś odkrył,

00:22:36:09 - 00:22:41:24
i to niekoniecznie Zachód religijny,
Zachód kulturalny odkrył ikony

00:22:41:24 - 00:22:49:09
jako źródło emocji, źródło przeżyć,
źródło natchnień wizualnych.

00:22:50:16 - 00:22:54:16
To chrześcijaństwo zachodnie jako chrześcijaństwo bardzo kulturalne,

00:22:54:16 - 00:22:59:08
 to się otwarło na to w bardzo szerokim
jakimś zasięgu.

00:23:00:08 - 00:23:05:14
I tak wygłodzony z tego elementu duchowego,

00:23:05:14 - 00:23:10:05
działania sztuki, Zachód w sposób
 zupełnie naturalny

00:23:10:05 - 00:23:15:24
może bardziej intensywnie przeżywa odkrycie ikony niż Kościół Wschodni,

00:23:15:24 - 00:23:22:12
który z nią cały tysiąc lat przeżył,

00:23:22:12 - 00:23:25:17
trochę ale trochę się nią znudził,
trochę mu ona obrzydła,

00:23:25:17 - 00:23:28:10
od niej odszedł, ją zdradził, potem do niej wrócił,

00:23:28:10 - 00:23:32:02
 ale to nie jest to,

00:23:32:02 - 00:23:37:06
co po tysiąc letnim poście, niebycie, prawda, chłonie się jakąś

00:23:37:06 - 00:23:40:15
rzeczywistość na nowo i na świeżo.

00:23:42:19 - 00:23:45:22
(muzyka)

00:24:23:20 - 00:24:29:10
Myślę, że to jest pierwszy jakiś realny element

00:24:29:10 - 00:24:32:09
zjednoczenia chrześcijaństwa.

00:24:33:01 - 00:24:42:08
Na gruncie odkrycia raju ziemskiego,
 do którego dostęp daje ikona,

00:24:42:08 - 00:24:45:05
chrześcijanie się łączą po raz pierwszy

00:24:45:05 - 00:24:47:15
w sposób realny.

00:24:49:05 - 00:24:52:08
(muzyka)

00:25:03:00 - 00:25:06:24
To, że ja realizuję polichromię w Tychach,

00:25:06:24 - 00:25:14:22
w Wesołej pod Warszawą,
w kościołach katolickiich,

00:25:14:22 - 00:25:22:15
to bardziej niweluje uprzedzenia niż gdyby ktoś tam

00:25:22:15 - 00:25:27:10
 pisał całe rozprawy historyczne,
filozoficzne czy teologiczne.

00:25:28:04 - 00:25:33:13
Bo to ludzi emocjonalnie
zbliża jednych do drugich.

00:25:35:18 - 00:25:38:21
(muzyka)

00:25:48:21 - 00:25:51:06
Myślę, że myśmy już po naszych doświadczeniach

00:25:51:06 - 00:25:58:00
XX wieku dojrzeli na tyle, żeby wiedzieć,

00:25:58:00 - 00:26:01:20
co to jest cierpienie, co to jest egzekucja,
 co to jest tortura.

00:26:05:01 - 00:26:09:23
Namalowane wyobrażenie ukrzyżowania to jest pewna synteza śmierci,

00:26:10:02 - 00:26:14:16
cierpienia i zmartwychwstania,

00:26:14:16 - 00:26:18:15
ale to tylko się da namalować,
 nie da się tego opowiedzieć.

00:26:21:08 - 00:26:24:11
(muzyka)

00:27:20:06 - 00:27:22:04
Ja mam świadomość, że jeśli w Kościele katolickim

00:27:22:04 - 00:27:28:22
czy prawosławnym coś robię, 90 czy 80, czy 70%

00:27:28:22 - 00:27:31:18
tej parafii z powodu moich realizacji
głęboko cierpi,

00:27:32:00 - 00:27:34:15
bo to nie jest to, czego oni by oczekiwali.

00:27:34:15 - 00:27:37:05
A jeżeli mi jedna pani czy jeden pan napisze,

00:27:37:05 - 00:27:41:24
 że na skutek mojego malarstwa w Wesołej

00:27:41:24 - 00:27:49:22
ona odzyskała czy stała się wierzącą, to dla mnie

00:27:49:22 - 00:27:52:11
jest wielka satysfakcja.

00:27:53:05 - 00:27:56:24
Te wszystkie upokorzenia, które cierpię

00:27:57:17 - 00:28:03:21
na skutek tego, że się pcham do kościołów
czy do cerkwi, coś tam robię,

00:28:03:21 - 00:28:07:02
to są wielkie moje cierpienia
psychiczne, duchowe,

00:28:07:02 - 00:28:10:15
 ale jeżeli mi ktoś tak napisze, to te wszystkie

00:28:10:15 - 00:28:15:16
moje koszta duchowe, brak komfortu duchowego

00:28:15:16 - 00:28:18:24
przy tych realizacjach, to mi wyrównuje.

00:28:18:24 - 00:28:22:24
Jeżeli jedna osoba napisze, że na skutek

00:28:22:24 - 00:28:27:16
polichromii w Wesołej odzyskała
czy uzyskała wiarę, to jest bardzo dużo.

00:28:37:08 - 00:28:40:10
(muzyka)