Pospolite ruszenie kościołów

00:00:08:22 - 00:00:12:06
(muzyka organowa)

00:00:34:15 - 00:00:36:08
Polska powojenna,

00:00:36:11 - 00:00:40:06
kraj w którym, poza staranną odbudową
zniszczonych świątyń,

00:00:40:10 - 00:00:44:21
przez 30 lat nie wolno było
wznosić nowych kościołów.

00:00:45:01 - 00:00:48:13
W minionym dziesięcioleciu,
w ramach przewrotnej polityki

00:00:48:13 - 00:00:51:07
władzy komunistycznej wobec Kościoła,

00:00:51:07 - 00:00:53:22
zakaz ten praktycznie uchylono.

00:00:54:04 - 00:00:58:17
Jak grzyby po deszczu
zaczęły powstawać kościoły i kaplice.

00:00:58:24 - 00:01:02:21
Zbudowano ich ponad 2000.

00:01:03:11 - 00:01:07:23
Ani architekci, ani inwestorzy, ani plastycy

00:01:07:23 - 00:01:10:12
nie byli przygotowani do tej pracy.

00:01:10:19 - 00:01:13:23
Niemniej wielu z nich
zbyt pochopnie uległo pokusie

00:01:13:23 - 00:01:18:08
twórczości i upamiętnienia siebie.

00:01:34:07 - 00:01:38:11
Odwilż drugiej połowy lat pięćdziesiątych
to kilka szlachetnych,

00:01:38:11 - 00:01:42:06
niewielkich w skali realizacji,
utrzymanych w tradycji

00:01:42:06 - 00:01:47:00
modernizmu europejskiego
i przedsoborowych poszukiwań.

00:01:47:06 - 00:01:49:08
Nie doczekały się one kontynuacji.

00:01:49:18 - 00:01:53:19
Wiele ówczesnych projektów
nie pozostało nawet na papierze.

00:01:54:00 - 00:01:57:11
Tradycja została zerwana.

00:03:56:09 - 00:04:01:05
Powstanie warszawskie wypaliło jego wnętrze,

00:04:01:05 - 00:04:06:11
a zniszczenia dopełniło bombardowanie.

00:04:06:15 - 00:04:13:03
Wymownym znakiem jest spalony krzyż
na bocznej ścianie kościoła.

00:04:13:11 - 00:04:20:05
W 1956 roku kardynał Stefan Wyszyński

00:04:20:05 - 00:04:27:04
powierzył naszemu Zgromadzeniu
Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża z Lasek,

00:04:27:04 - 00:04:32:11
troskę o odbudowę wnętrza kościoła.

00:04:34:02 - 00:04:37:19
W Polsce nie istniały jeszcze wtedy
wzory dostosowania

00:04:37:19 - 00:04:42:23
architektury zabytkowej
do współczesnych potrzeb.

00:04:43:08 - 00:04:49:11
Jedyny w tym okresie
to był kościół we Władysławowie.

00:04:50:15 - 00:04:57:04
W swoich poszukiwaniach opierałam się
na różnych wzorach zagranicznych:

00:04:58:09 - 00:05:02:21
niemieckich,
francuskich i angielskich.

00:05:03:02 - 00:05:05:16
Były to reprodukcje i albumy.

00:05:07:11 - 00:05:12:02
W czasie pracy konserwacja zabytków
przypatrywała się przychylnie,

00:05:12:23 - 00:05:14:17
co z tego wyniknie.

00:05:16:02 - 00:05:19:24
Współpracowałam z ekipą młodych,
zdolnych plastyków:

00:05:19:24 - 00:05:26:08
z Jerzym Machajem, autorem krzyża
na głównej ścianie kościoła,

00:05:26:08 - 00:05:31:12
z Anną Grocholską,
autorką dwóch rzeźb Św.Marcina,

00:05:31:19 - 00:05:39:16
z Teresą Reklewską, autorką obu witraży,
wykonanych w Paryżu.

00:05:40:11 - 00:05:44:24
Sama byłam autorką i wykonawcą
Drogi Krzyżowej

00:05:44:24 - 00:05:47:14
oraz projektu całego wnętrza.

00:05:48:08 - 00:05:55:15
W 1961 roku został poświęcony,
jako stały,

00:05:55:19 - 00:06:01:19
ołtarz główny,
zwrócony przodem do ludzi.

00:06:01:23 - 00:06:05:12
Było to rok przed Soborem watykańskim II.

00:06:07:10 - 00:06:10:08
Słyszy się zdanie,
które wydaje się,

00:06:10:08 - 00:06:13:06
że jest oceną najwyższej rangi,

00:06:13:06 - 00:06:15:07
że w tym miejscu można

00:06:15:07 - 00:06:17:15
odpocząć przed Bogiem.

00:06:28:18 - 00:06:31:20
Kościół w Bieńczycach
to już zupełnie inny rozdział.

00:06:32:03 - 00:06:35:07
Wzniesiono go po dwudziestu latach
dramatycznych zmagań

00:06:35:07 - 00:06:37:16
i uporu mieszkańców Nowej Huty,

00:06:37:16 - 00:06:39:21
stutysięcznego, robotniczego miasta,

00:06:39:21 - 00:06:43:10
wykoncypowanego z jego
absurdalną Hutą Lenina

00:06:43:10 - 00:06:45:15
przez stalinowskich ideologów

00:06:45:15 - 00:06:49:22
jako klasowa odtrutka
na odległy o siedem kilometrów,

00:06:49:22 - 00:06:52:08
reakcyjny, klerykalny Kraków.

00:06:52:18 - 00:06:55:06
Walka o własną świątynię,
jej budowanie,

00:06:55:06 - 00:06:57:13
 wytworzyły wśród zewsząd
pozbieranych ludzi

00:06:57:13 - 00:07:01:21
rzeczywistą więź społeczną,
fundament tożsamości.

00:07:06:04 - 00:07:10:11
(muzyka organowa)

00:07:18:15 - 00:07:22:09
Niewiarygodnie, jak z socrealistycznej
czytanki zabrzmi fakt,

00:07:22:09 - 00:07:24:22
że nowohuckie dzieci przywoziły
z wycieczek w góry

00:07:24:22 - 00:07:27:19
kamień rzeczny do wyłożenia lica muru.

00:07:28:01 - 00:07:31:01
Ta postawa przesądziła jednocześnie
o pełnej akceptacji,

00:07:31:01 - 00:07:34:19
ba, o dumie robotników Nowej Huty
z architektury ich kościoła,

00:07:34:19 - 00:07:37:09
tak odmiennej
od zdegradowanego środowiska,

00:07:37:09 - 00:07:39:00
w którym przyszło im żyć.

00:07:39:00 - 00:07:41:09
Zaakceptowano odmienność kościoła,

00:07:41:09 - 00:07:43:24
wypływającą z zaadaptowania
na grunt polski

00:07:43:24 - 00:07:46:05
wzorów architektury europejskiej.

00:07:46:11 - 00:07:49:01
Zaufano nawet plastyce współczesnej.

00:07:49:07 - 00:07:51:09
W tym przypadku, co rzadkie,

00:07:51:09 - 00:07:53:22
wydaje się, że nie bez racji.

00:07:56:12 - 00:08:00:20
(muzyka organowa)

00:09:15:02 - 00:09:18:23
wraz z przyznawaniem masowo
pozwoleń na budowę świątyń,

00:09:18:23 - 00:09:20:21
stwarza problemy typowe.

00:09:21:11 - 00:09:24:19
Jednym z nich staje się,
przedtem wyjątkowy,

00:09:24:19 - 00:09:26:21
kościół w wielkim osiedlu.

00:09:27:05 - 00:09:31:00
Tutaj odpowiedzialność
architekta i inwestora

00:09:31:00 - 00:09:32:14
wydaje się szczególnie duża.

00:09:32:22 - 00:09:36:17
Ale też o odpowiedzialność
w komunizmie szalenie trudno.

00:09:37:00 - 00:09:42:20
Tym bardziej, jeśli przytłacza ją
ciężar urazów, obaw i zagrożeń.

00:09:43:11 - 00:09:46:15
Stąd biorą się tak często,
mimo dobrych intencji,

00:09:46:15 - 00:09:49:02
kwaziteorie, wysilona oryginalność

00:09:49:02 - 00:09:52:16
i marnotrawstwo
przy pozornej oszczędności,

00:09:52:21 - 00:09:55:22
nieuniknione przy braku
instytucji kontrolnych,

00:09:55:22 - 00:09:58:13
profesjonalnej krytyki architektonicznej

00:09:58:13 - 00:10:01:10
i racjonalnego rachunku ekonomicznego.

00:10:01:15 - 00:10:04:10
Wyjątki potwierdzają regułę.

00:10:06:22 - 00:10:11:05
(muzyka organowa)

00:11:16:06 - 00:11:20:10
Projekt i koncepcja
kościoła ursynowskiego

00:11:20:10 - 00:11:25:22
powstawała wiosną i w lecie roku 1980.

00:11:26:07 - 00:11:30:17
Taki dosyć specjalny okres w Polsce

00:11:30:17 - 00:11:34:06
i myśmy wtedy tym okresem
byli dość mocno przejęci.

00:11:34:17 - 00:11:37:14
Stąd podstawowym zamysłem kościoła

00:11:37:14 - 00:11:40:15
jest szukanie związków z tradycją,

00:11:40:18 - 00:11:42:16
związków z tradycją historii Polski,

00:11:42:16 - 00:11:47:13
która dosyć dramatycznie była przerwana

00:11:47:13 - 00:11:50:03
 w tym ostatnim pięćdziesięcioleciu.

00:11:51:10 - 00:11:55:18
(muzyka organowa)

00:12:11:18 - 00:12:18:23
Wnętrze kościoła nawiązuje
do pewnych tradycji starochrześcijańskich.

00:12:19:13 - 00:12:23:05
Zamierzeniem było
sprawienie wrażenia związku

00:12:23:05 - 00:12:29:14
między początkami
Kościoła katolickiego a współczesnością.

00:12:29:14 - 00:12:36:08
Z okresu starochrześcijańskiego
jest wzięty układ stropów,

00:12:36:08 - 00:12:39:07
tych drewnianych i belek

00:12:39:07 - 00:12:44:09
i jakby ogólny zamysł
bazylikowego układu kościoła.

00:12:44:21 - 00:12:48:12
A to, co jest współczesnością,
to jest próba pokazania

00:12:48:12 - 00:12:52:07
jego obecnych
możliwości technicznych.

00:12:52:07 - 00:12:56:00
I stąd to zniknięcie kolumn,

00:12:56:00 - 00:12:59:17
tak, że zaznaczenie
bazylikowego układu

00:12:59:17 - 00:13:04:02
jest tylko fragmentem
zwisających przypór,

00:13:04:02 - 00:13:07:03
a nie wspierających.

00:13:07:24 - 00:13:15:20
Sama ściana prezbiterialna
jest drugim wejściem,

00:13:15:20 - 00:13:23:20
drugim symbolicznym wejściem
do Boga przez sakrament Mszy Świętej.

00:13:27:05 - 00:13:31:12
(muzyka organowa)

00:13:33:17 - 00:13:38:23
Miejsce szczególne, miejsce zawarte
między starym miastem,

00:13:38:23 - 00:13:43:12
między Krakowem
a Skałkami Twardowskiego,

00:13:43:12 - 00:13:48:12
czyli miejsce między
symbolicznym miastem jako cywilizacją

00:13:48:15 - 00:13:52:12
i Skałkami Twardowskiego jako naturą.

00:13:53:08 - 00:13:57:16
(muzyka organowa)

00:14:03:21 - 00:14:07:16
Patrząc z tego miejsca w kierunku miasta,

00:14:07:16 - 00:14:10:22
widzimy drogę, jaką człowiek
musi przebywać

00:14:10:22 - 00:14:15:04
szukając doskonałości w materii.

00:14:15:10 - 00:14:17:18
Odwracając się w drugą stronę,

00:14:17:18 - 00:14:23:16
widzimy drogę człowieka
ku naturze,

00:14:23:16 - 00:14:26:00
która może symbolizować Boga.

00:14:28:07 - 00:14:32:14
(elektroniczna muzyka organowa)

00:15:20:09 - 00:15:23:13
Jest to budowla czterech bram:

00:15:23:20 - 00:15:25:11
bramy inicjacji,

00:15:25:14 - 00:15:27:05
bramy młodości,

00:15:27:05 - 00:15:32:10
bramy wiedzy zawartej między kościołem
a salami dydaktycznymi

00:15:32:16 - 00:15:37:01
i wreszcie czwartej bramy,
najbardziej metafizycznej,

00:15:37:01 - 00:15:42:06
 bramy, którą stanowi
wyimaginowany krzyż,

00:15:42:06 - 00:15:45:17
skrzyżowanie pionu
kolumny zmartwychwstańców

00:15:45:17 - 00:15:49:02
i poziomu Skałek Twardowskiego.

00:15:50:06 - 00:15:55:03
Bramom prawdziwym
towarzyszą bramy fałszywe.

00:15:57:05 - 00:16:01:05
Mur klasztorny,
granica świata zewnętrznego

00:16:01:05 - 00:16:03:14
i tajemnicy świata wewnętrznego.

00:16:03:14 - 00:16:09:21
Mur z bramami
i z ułomkami filarów.

00:16:10:09 - 00:16:13:02
Świątynia fałszywa,

00:16:14:07 - 00:16:15:22
świątynia prawdziwa.

00:16:15:22 - 00:16:18:15
Kościół księży zmartwychwstańców.

00:16:22:04 - 00:16:24:23
(patetyczna muzyka)

00:16:46:10 - 00:16:50:05
W małym, zabytkowym kościele
nie wszyscy mogli się pomieścić,

00:16:50:05 - 00:16:52:23
jednak warunków
na pobudowanie kościoła

00:16:52:23 - 00:16:54:05
nie było doskonałych,

00:16:54:05 - 00:16:57:15
wszakże chodziło
o plac obok kościoła.

00:16:57:15 - 00:17:01:01
Wielu było chętnych na zagospodarowanie
również tego terenu

00:17:01:01 - 00:17:03:00
i tych starych zabudowań.

00:17:03:00 - 00:17:06:02
W końcu jednak zadecydowano,
że pozwolenia na kościół

00:17:06:02 - 00:17:08:06
otrzymać nie mogę,

00:17:08:09 - 00:17:11:10
chyba żeby stworzyć konkurs,

00:17:11:10 - 00:17:13:07
przygotował SARP.

00:17:13:12 - 00:17:18:00
O tym, że ten kościół
jest taki nowoczesny,

00:17:18:00 - 00:17:21:18
zadecydowały warunki,
w których znalazło się społeczeństwo

00:17:21:18 - 00:17:22:18
w tamtych latach –

00:17:22:18 - 00:17:25:07
że byliśmy biedni, a więc byłem zdania,

00:17:25:07 - 00:17:28:18
że równocześnie odzwierciedleniem
tego poziomu

00:17:28:18 - 00:17:30:23
winno być budownictwo sakralne,

00:17:30:23 - 00:17:33:13
a więc bardzo funkcjonalne,

00:17:33:13 - 00:17:36:21
ale niezbyt drogie
i niezbyt pompatyczne.

00:17:37:01 - 00:17:39:07
I te uwarunkowania
obecny kościół spełnia.

00:17:39:07 - 00:17:43:17
Jest szalenie funkcjonalny –
jest 1200 miejsc siedzących.

00:17:43:24 - 00:17:46:16
Poza tym jest bardzo akustyczny,

00:17:46:16 - 00:17:50:10
więc dialog
w czasie nabożeństw doskonały

00:17:50:10 - 00:17:54:22
pomiędzy księdzem,
a wysłuchującymi Mszy Świętej.

00:17:58:00 - 00:18:02:07
(muzyka organowa)

00:18:21:12 - 00:18:25:06
Zastanawiając się nad wyposażeniem
tego nowoczesnego kościoła,

00:18:25:06 - 00:18:29:20
konsultowaliśmy się również
z grupą architektów, pochodzących z Paryża.

00:18:29:20 - 00:18:32:12
To oni wskazali nam na to,

00:18:32:12 - 00:18:35:18
że w nowoczesnym,
supernowoczesnym kościele

00:18:35:18 - 00:18:38:18
powinien się znaleźć element pochodzący

00:18:38:18 - 00:18:41:11
z dawnego okresu.

00:18:41:16 - 00:18:44:14
I z tego względu skorzystaliśmy

00:18:44:14 - 00:18:49:08
z podarunku, jaki nam uczynili
Szwedzi z miejscowości Mora.

00:18:50:05 - 00:18:52:20
Organy te bowiem pochodzą
z ich kościoła,

00:18:52:20 - 00:18:54:24
zbudowanego w XV wieku.

00:18:54:24 - 00:19:00:00
I tak to znalazły się teraz
w nowoczesnym wnętrzu.

00:19:02:11 - 00:19:05:20
(muzyka organowa)

00:19:08:00 - 00:19:11:18
Kościół budowaliśmy w ciągu dwóch lat,
szybko ukończyliśmy jego budowę

00:19:11:18 - 00:19:15:03
i stąd powstały możliwości
budowania przedszkola

00:19:15:03 - 00:19:17:24
i odpowiednie też znalazły się
na to fundusze.

00:19:17:24 - 00:19:22:04
I z tego względu pobudowaliśmy
to przedszkole, uważając,

00:19:22:10 - 00:19:26:22
że drugim posłannictwem Kościoła jest,
oprócz miłości Boga,

00:19:26:22 - 00:19:29:00
miłość bliźniego.

00:19:30:15 - 00:19:33:24
(szum nadjeżdżającego tramwaju)

00:19:39:07 - 00:19:42:15
(muzyka elektroniczna)

00:21:06:09 - 00:21:11:20
Z góry żeśmy założyli jedyny taki akcent
plastyki kolorystycznej w tym kościele.

00:21:11:20 - 00:21:14:11
A wnętrze jest tak potraktowane,

00:21:14:11 - 00:21:18:02
że tu właśnie nie będzie możliwości

00:21:18:02 - 00:21:24:10
przeładowania obrazkami
czy jakimiś dekoracjami.

00:21:24:10 - 00:21:29:12
Ono pewnie zostanie takie proste i białe jak licht.

00:21:29:22 - 00:21:34:06
Do tego ludzie mają zastrzeżenia.

00:21:34:11 - 00:21:38:08
Dochodzą do nas głosy, że właśnie
przychodzą petycje do księdza proboszcza,

00:21:38:08 - 00:21:42:16
że jak to? Że obrazów nie ma,
że to wygląda jak kościół ewangelicki.

00:21:42:16 - 00:21:48:02
Nam się to nie wydaje, bo w końcu
te witraże spełniają funkcje obrazów.

00:21:50:14 - 00:21:53:23
(muzyka organowa)

00:22:50:15 - 00:22:57:09
Inwestor miał ochotę,
żeby tutaj pokazać

00:22:57:09 - 00:23:00:15
świętych i błogosławionych polskich,

00:23:00:15 - 00:23:03:02
co miało mieć sens dydaktyczny.

00:23:03:24 - 00:23:06:11
Stanęło na tym, że ma to być tak:

00:23:07:07 - 00:23:11:07
ołtarz i po obu stronach ołtarza
po czternastu świętych,

00:23:11:07 - 00:23:14:00
zwróconych w kierunku ołtarza.

00:23:15:15 - 00:23:19:09
Zaczęłam od świętego Wojciecha,
skończyłam na ojcu Kolbe.

00:23:19:09 - 00:23:22:10
Kiedy się opowiada o tylu świętych naraz

00:23:22:10 - 00:23:23:14
w tak małej przestrzeni,

00:23:23:14 - 00:23:25:11
nie można opowiedzieć zbyt wiele

00:23:25:11 - 00:23:28:23
o ich życiu i o tym, co ich dotyczy.

00:23:28:23 - 00:23:33:05
Trzeba znaleźć to,
co się ma do powiedzenia,

00:23:33:05 - 00:23:36:07
w samym ruchu,
w samej sylwecie,

00:23:36:07 - 00:23:42:04
niesłychanie zwięźle opowiedzieć
jednym gestem i jednym ruchem,

00:23:42:08 - 00:23:46:08
coś ważnego,
coś, co dotyczy tego świętego.

00:24:29:17 - 00:24:33:15
Chciałem, żeby ta praca
była odbiciem raczej czegoś

00:24:33:15 - 00:24:37:07
niż budowaną nową rzeczywistością.

00:24:38:08 - 00:24:43:00
A więc Całun Turyński dlatego
był mi jako inspiracja bliski,

00:24:43:00 - 00:24:48:18
ale również starałem się sięgnąć głębiej.

00:24:49:03 - 00:24:54:17
I wydaje mi się,
że decydującym doświadczeniem

00:24:54:17 - 00:25:01:05
była lektura Księgi Rodzaju,
to znaczy te pary przeciwieństw:

00:25:01:05 - 00:25:05:06
grzech – cnota, dobro – zło,
światło – ciemność.

00:25:08:04 - 00:25:11:11
(muzyka organowa)

00:25:46:03 - 00:25:50:07
Podobnie jak Całun Turyński
jest śladem rzeczywistości,

00:25:50:07 - 00:25:57:07
podobnie jak Pismo Święte,
całe jako zespół tekstów,

00:25:57:07 - 00:26:00:07
jest śladem rzeczywistości,

00:26:00:07 - 00:26:03:00
(chciałbym) żeby i to było, po prostu,
śladem rzeczywistości.

00:26:03:10 - 00:26:07:05
Oczywiście nigdy się nie da uzyskać
takiej pełnej konsekwencji,

00:26:07:05 - 00:26:12:07
to znaczy w tej pracy są jakieś
elementy moich dawnych doświadczeń,

00:26:12:10 - 00:26:14:07
 ale ambicją było raczej to,

00:26:14:07 - 00:26:22:02
żeby to zacierać, nie żeby to rozwijać.

00:26:23:04 - 00:26:25:23
I przyznam,
że głównym kryterium jest to,

00:26:25:23 - 00:26:29:13
czy się do tego ludzie modlą,
czy jest to im potrzebne, czy nie.

00:26:29:23 - 00:26:31:24
Praca ta nie jest w ogóle
podpisana zresztą

00:26:31:24 - 00:26:35:07
i wydaje mi się, że tak powinno być.

00:26:39:14 - 00:26:43:04
Zatrważa, że nawet w przypadkach
bezspornie dobrej pracy artysty

00:26:43:04 - 00:26:44:13
marnuje się ją

00:26:44:13 - 00:26:48:00
bezmyślnie lub niekulturalnie
współtworzonym sąsiedztwem.

00:26:48:03 - 00:26:52:19
To skutek braku umiejętności
twórczej pracy zespołowej.

00:27:06:21 - 00:27:10:04
(muzyka organowa)

00:27:22:01 - 00:27:27:18
Bazujemy przede wszystkim
na możliwościach tej parafii.

00:27:28:04 - 00:27:31:20
Materiały stosujemy nasze, rodzime, polskie.

00:27:32:21 - 00:27:36:10
Wiele spraw, wiele materiałów,

00:27:36:10 - 00:27:38:22
wiele elementów wykonujemy sami.

00:27:39:11 - 00:27:42:11
No dla przykładu: płytki chodnikowe,

00:27:42:24 - 00:27:48:09
aktualnie ławki do kościoła
na 816 miejsc sami robimy,

00:27:50:05 - 00:27:57:01
żyrandole – tak zwane pająki,
ołtarz, ambona.

00:27:58:17 - 00:28:02:01
(muzyka organowa)

00:28:10:18 - 00:28:17:01
Architekt chciał mieć
górne naświetlenie kościoła,

00:28:17:10 - 00:28:22:02
a pod naświetleniem
prezbiterium, ołtarz.

00:28:22:15 - 00:28:26:07
Przypadkowo wyszła idea –

00:28:27:24 - 00:28:30:04
bo kościół jest pod wezwaniem
Ducha Świętego –

00:28:30:04 - 00:28:32:14
 idea światła.

00:28:33:14 - 00:28:39:06
I w ten sposób został usytuowany
ołtarz, centralnie.

00:28:42:17 - 00:28:46:01
(muzyka organowa)

00:29:04:06 - 00:29:07:08
Nie ma takiej rzeczy
jak sztuka sakralna

00:29:07:08 - 00:29:10:23
osobno istniejąca od sztuki w ogóle.

00:29:11:01 - 00:29:14:24
Sztuka jest w ogóle sakralna. Cała.

00:29:15:07 - 00:29:17:24
Artysta, który w swojej świadomości

00:29:17:24 - 00:29:20:04
i na swoją własną odpowiedzialność

00:29:20:04 - 00:29:24:17
podejmuje ryzyko tego,

00:29:24:17 - 00:29:35:01
że jest instrumentem
w ręku sił duchowych,

00:29:36:00 - 00:29:42:00
przez który jest przekazywane
sacrum sztuki.

00:29:42:13 - 00:29:43:21
Sacrum sztuki.

00:29:44:03 - 00:29:48:15
I rzymski katolicyzm, i prawosławie
stają się strukturami

00:29:48:15 - 00:29:50:17
bardzo otwartymi w tej chwili.

00:29:50:23 - 00:29:57:14
Ja nigdy nie wyodrębniałem tego,
co robię w swoim malarstwie świeckim,

00:29:57:14 - 00:30:00:15
w obrazach o temacie zupełnie świeckiej,

00:30:00:15 - 00:30:06:08
od tego, co robiłem dla kościołów katolickich,

00:30:06:08 - 00:30:08:03
czy dla cerkwi prawosławnej.

00:30:08:20 - 00:30:14:13
Nie było tam rozdarcia
między mną-malarzem świeckim

00:30:14:13 - 00:30:19:11
i mną-malarzem kościelnym,
czy cerkiewnym.

00:30:22:15 - 00:30:25:24
(muzyka organowa)

00:30:49:06 - 00:30:51:04
Namówienie profesora Nowosielskiego,

00:30:51:04 - 00:30:54:20
aby współpracował z Wesołą

00:30:54:20 - 00:30:55:14
w wykonaniu polichromii,

00:30:55:14 - 00:30:56:18
nie było łatwe.

00:30:57:07 - 00:31:01:20
Mianowicie profesor, szereg razy monitowany

00:31:01:20 - 00:31:04:09
listownie i bezpośrednio
w rozmowie,

00:31:04:09 - 00:31:09:05
twierdził, że jego polichromia
jest skuwana w kościołach,

00:31:09:05 - 00:31:14:21
że w zasadzie to nie jest akceptowane

00:31:14:21 - 00:31:18:05
i tak się krygował przez szereg lat,

00:31:18:10 - 00:31:22:03
aż w końcu zbieg okoliczności  –

00:31:22:03 - 00:31:24:13
ja nazywam to Opatrnością Bożą –

00:31:25:08 - 00:31:27:20
zdarzył, że zjawił się
profesor w Warszawie

00:31:28:04 - 00:31:31:12
i przyjechał do Wesołej

00:31:31:20 - 00:31:34:09
i przez chyba dwie godziny
chodził wokół kościoła,

00:31:34:09 - 00:31:38:11
 mierzył, sprawdzał odległości,
proporcje...

00:31:38:11 - 00:31:42:20
 i po takim spacerze
w końcu powiada:

00:31:42:20 - 00:31:46:06
„Księże proboszczu,
mnie ta architektura leży”.

00:31:47:24 - 00:31:51:07
(muzyka organowa)

00:32:04:07 - 00:32:08:08
Dzisiaj chrześcijanie
są ludźmi porządnymi.

00:32:08:08 - 00:32:09:23
Są etyczni.

00:32:10:06 - 00:32:15:02
A ludzie, którzy kładą
główny nacisk na etykę,

00:32:15:13 - 00:32:23:13
mają bardzo słabe wyczucie
mistycznych walorów liturgii,

00:32:23:13 - 00:32:25:22
wspólnotowych przeżyć.

00:32:26:03 - 00:32:28:21
Ja mam świadomość,
że jeśli w kościele katolickim,

00:32:28:21 - 00:32:30:23
czy prawosławnym coś robię

00:32:30:23 - 00:32:34:04
i 90 procent tej parafii

00:32:34:04 - 00:32:37:00
z powodu moich realizacji
głęboko cierpi,

00:32:37:04 - 00:32:39:23
bo to nie jest to,
czego oni by oczekiwali,

00:32:40:03 - 00:32:43:07
a jeżeli mi jedna pani
czy jeden pan napisze,

00:32:43:10 - 00:32:46:18
że na skutek mojego malarstwa w Wesołej

00:32:47:10 - 00:32:50:21
ona, bo to była ona, odzyskała...

00:32:50:21 - 00:32:53:14
czy stała się wierzącą,

00:32:54:00 - 00:32:57:23
to dla mnie jest wielka satysfakcja,
wiecie państwo?

00:32:59:08 - 00:33:03:11
Te wszystkie upokorzenia,
które cierpię na skutek tego,

00:33:03:11 - 00:33:07:10
że się pcham do kościołów,
czy do cerkwi i coś tam robię,

00:33:07:20 - 00:33:11:12
to są wielkie moje cierpienia,
psychiczne, duchowe.

00:33:11:18 - 00:33:14:07
Ale jeżeli mi ktoś tak napisze,

00:33:14:07 - 00:33:18:23
to te wszystkie moje
koszta duchowe,

00:33:18:23 - 00:33:22:02
brak komfortu duchowego
przy tych realizacjach,

00:33:22:17 - 00:33:24:23
to mi wyrównuje.

00:33:26:23 - 00:33:30:06
(muzyka organowa)

00:34:52:07 - 00:34:57:06
To przejście jest tak zrobione,
żeby ono powoli

00:34:57:06 - 00:35:00:17
wyciszało nas ze zgiełku tego świata.

00:35:01:02 - 00:35:03:01
To nie jest korytarz, tylko to jest takie

00:35:03:01 - 00:35:06:18
zapowiadanie czegoś,
co jest tajemne.

00:35:09:18 - 00:35:13:02
(muzyka organowa)

00:35:45:07 - 00:35:47:21
Jest to Droga Życia, Krzyża i Miłości –

00:35:47:21 - 00:35:49:12
tak ona jest nazwana.

00:35:49:17 - 00:35:55:20
I zaczyna się Ogrójcem,
idzie poprzez te stacje drogi,

00:35:55:20 - 00:36:00:02
a kończy się Emmaus,

00:36:00:17 - 00:36:05:04
rozesłaniem apostołów,
nadaniem św. Piotrowi władzy

00:36:05:12 - 00:36:07:15
i wniepowstąpieniem.

00:36:11:07 - 00:36:14:15
(muzyka organowa)

00:36:35:15 - 00:36:38:03
Eucharystia, która w tej wiecznej lampce

00:36:38:03 - 00:36:39:21
jest widoczna na zewnątrz,

00:36:39:21 - 00:36:41:23
jest często znakiem wdzięczności ludzi,

00:36:41:23 - 00:36:43:04
którzy jadąc do pracy,

00:36:43:04 - 00:36:45:23
widzą tego Chrystusa
nieustannie czuwającego.

00:36:46:07 - 00:36:50:01
Nie zamkniętego za ścianą kościoła.

00:36:52:17 - 00:36:56:01
(muzyka organowa)

00:37:35:21 - 00:37:40:17
Niemal bez wyjątku tempo budowania świątyń,
organizacja pracy,

00:37:40:17 - 00:37:44:10
w znacznym stopniu świadczonej
bezinteresownie przez wiernych,

00:37:44:10 - 00:37:48:17
oraz poziom wykonawstwa
są zdumiewająco świetne.

00:37:49:00 - 00:37:53:15
Stanowią symboliczny dowód,
że zniszczony etos pracy

00:37:53:15 - 00:37:55:24
można odbudować.

00:37:58:04 - 00:38:02:14
Stosowane z braku innych,
anachroniczne technologie

00:38:02:14 - 00:38:05:15
oraz tradycyjne,
rodzime materiały budowlane

00:38:05:15 - 00:38:08:18
stwarzają niekiedy pokusę
restytuowania

00:38:08:18 - 00:38:11:17
stylu polskiego w architekturze.

00:38:11:22 - 00:38:14:23
Ta lokalna wersja postmodernizmu

00:38:14:23 - 00:38:20:01
karmi się sentymentalnym,
mitologicznym wyobrażeniem przeszłości,

00:38:20:01 - 00:38:24:10
niezdolna jak na razie
podjąć z nią rzetelnego dialogu,

00:38:24:21 - 00:38:30:18
podobnie jak pozostaje bezradna
wobec przejawów żywej religijności

00:38:30:18 - 00:38:36:23
z jej kiczowatą zazwyczaj,
ale prawdziwą bujnością.

00:38:39:06 - 00:38:42:13
(muzyka organowa)

00:39:55:09 - 00:40:01:05
W architekturze sakralnej
sprawa kompozycji wnętrza

00:40:01:05 - 00:40:03:13
jest rzeczą zupełnie podstawową

00:40:03:13 - 00:40:08:06
i właściwie, w moim przekonaniu,
ona decyduje

00:40:08:06 - 00:40:14:00
o właściwym klimacie obiektu

00:40:14:00 - 00:40:20:22
w większym stopniu
niż zewnętrzna powłoka bryły budynku.

00:40:24:02 - 00:40:27:09
(muzyka organowa)

00:40:47:11 - 00:40:51:18
Uważam, co nie jest może takie
całkiem oczywiste,

00:40:52:00 - 00:40:57:11
że architektura kościoła
musi być społecznie akceptowana,

00:40:57:11 - 00:41:00:20
musi być akceptowana przez wiernych.

00:41:01:04 - 00:41:02:14
Z tego wynikają –

00:41:02:14 - 00:41:06:08
szczególnie w tradycji polskiego katolicyzmu –

00:41:06:08 - 00:41:08:20
daleko idące konsekwencje.

00:41:10:00 - 00:41:15:07
Mianowicie architekt musi uwzględnić
wszystkie te elementy,

00:41:15:07 - 00:41:17:23
 które są wiernym potrzebne,

00:41:17:23 - 00:41:30:07
do których oni się w swoim tradycyjnym
odczuciu modlitwy, religii przyzwyczaili.

00:41:30:20 - 00:41:35:15
Musi znaleźć miejsce dla tych elementów,

00:41:35:15 - 00:41:40:07
które nawet same w sobie
nie zawsze stanowią

00:41:40:07 - 00:41:44:02
dzieła sztuki najwyższej miary.

00:41:48:02 - 00:41:51:09
(muzyka organowa)

00:42:01:15 - 00:42:05:18
Jedność czasu, miejsca, akcji.

00:42:06:07 - 00:42:09:20
Polska powojenna,
wznoszenie kościołów.

00:42:11:04 - 00:42:14:02
Dwa tysiące różnych odpowiedzi.

00:42:15:24 - 00:42:19:18
Czy rzeczywiście różnych?