Opat Jacek Rybiński

00:00:03:05 - 00:00:05:22
(muzyka)

00:00:39:23 - 00:00:40:16
W opactwie

00:00:40:16 - 00:00:42:03
park kosztowny założył,

00:00:42:03 - 00:00:44:10
 pałac wspaniały wystawił nie dla siebie,

00:00:44:10 - 00:00:47:01
lecz dla godnych i licznych gości.

00:00:47:11 - 00:00:49:15
Budował słynne organy,

00:00:49:15 - 00:00:51:12

 usiłował podnieść nauki w zakonie,

00:00:52:03 - 00:00:55:14
powiększył bibliotekę i zostawił zapis na klasztor.

00:00:56:09 - 00:01:00:20
Z tego bardzo krótkiego cytatu,
 właściwie jest to

00:01:00:20 - 00:01:06:02
kwintesencja fascynującej postaci
opata Rybińskiego.

00:01:07:19 - 00:01:10:11
(muzyka)

00:02:04:16 - 00:02:07:24
Cystersi zawsze zakładali swoje klasztory w dolinach,

00:02:07:24 - 00:02:12:03
 w cienistych dolinach, ponieważ dla nich istotną sprawą,

00:02:12:03 - 00:02:19:16
sprawą jednocześnie podstawy bytu klasztoru, sprawą ważną dla kontaktów

00:02:20:04 - 00:02:25:20
ze społecznością danego miejsca
i uczeniem jej kultywowania roślin,

00:02:25:20 - 00:02:33:01
uprawy roślin, było właśnie
posadzenie klasztoru w takiej dolinie.

00:02:33:01 - 00:02:37:15
I w tym miejscu w sposób piękny usadowiona

00:02:37:15 - 00:02:39:23
jest cała Oliwa, klasztor cysterski.

00:02:41:20 - 00:02:44:12
(muzyka)

00:03:59:10 - 00:04:02:19
Cały park powstał jak gdyby z tego pierwotnego

00:04:02:19 - 00:04:04:14
ogrodu klasztornego,

00:04:04:14 - 00:04:09:05
z tego ogromnego pietyzmu
w kultywowaniu roślinności.

00:04:11:04 - 00:04:13:21
(muzyka)

00:04:32:10 - 00:04:34:23
Park opacki, który powstał w XVIII wieku,

00:04:34:23 - 00:04:41:00
zachował się do dzisiaj
i widać w sposób wyraźny

00:04:41:00 - 00:04:46:07
podział na dwie fazy stylistyczne,
 które zawdzięczamy dwóm opatom.

00:04:47:13 - 00:04:52:23
Fazę barokowego ogrodu geometrycznego
 z pewnymi elementami rokoka,

00:04:53:16 - 00:05:00:09
którą zawdzięczamy Jackowi Rybińskiemu
i fazę krajobrazową,

00:05:00:09 - 00:05:04:24
nieregularną fazę ogrodu, która do dziś jest nazywana

00:05:04:24 - 00:05:08:05
angielsko-chińską i jako taka powstała,

00:05:08:05 - 00:05:11:18
podczas kiedy dzisiaj właściwie jest to
już część bardzo przekształcona.

00:05:11:21 - 00:05:17:08
Możemy mówić tutaj właściwie o wielkim szczęściu opata oliwskiego Jacka Rybińskiego.

00:05:17:13 - 00:05:20:08
Ta jego faza właściwie
 nie została zmieniona do dzisiaj.

00:05:20:14 - 00:05:23:19
XVIII-wieczne ogrody, ogrody angielskie,

00:05:23:19 - 00:05:28:03
a potem i niemieckie, francuskie,
 również ogrody w Polsce,

00:05:28:03 - 00:05:32:00
miały bardzo wyraźne programy
 filozoficzne i literackie.

00:05:32:07 - 00:05:37:17
Ale tutaj pamiętajmy, że nad tym programem powiewa duch Cystersów.

00:05:39:19 - 00:05:42:11
(muzyka)

00:07:22:07 - 00:07:29:06
Jest bardzo ciekawy wątek przyjaźni między starym już opatem Rybińskim,

00:07:29:06 - 00:07:33:07
 a młodym wtedy jeszcze bodajże dwudziestoletnim

00:07:33:07 - 00:07:41:01
Józefem Wybickim, który został
 oddelegowany na Pomorze

00:07:41:01 - 00:07:43:24
z Warszawy w poszukiwaniu sojuszników.

00:07:44:05 - 00:07:50:21
Miał tutaj udawać, że pojechał do matki,
 do dworku Wybickich,

00:07:50:21 - 00:07:57:00
a tak naprawdę miał kaptować
do Konfederacji Barskiej.

00:07:57:00 - 00:08:01:05
Szukał odpowiedniego miejsca, gdzie mógłby taką akcję przeprowadzić,

00:08:01:08 - 00:08:03:04
gdzie mógłby rozmawiać spokojnie.

00:08:03:24 - 00:08:07:19
Takie miejsce polecił mu hrabia Ledóchowski

00:08:07:19 - 00:08:10:04
 właśnie w Oliwie, właśnie u opata Rybińskiego.

00:08:10:06 - 00:08:13:05
I od tego czasu zaczęła się
fantastyczna znajomość.

00:08:13:05 - 00:08:17:09
Józef Wybicki wystawił mu dosyć ciekawą opinię,

00:08:17:09 - 00:08:22:09
bo jego zdanie na temat Rybińskiego
jest dokładnie udokumentowane

00:08:22:09 - 00:08:24:05
w pamiętnikach Wybickiego.

00:08:25:13 - 00:08:28:14
On pisze tam o swojej przyjaźni

00:08:28:14 - 00:08:32:07
ze starym już opatem, który mu szalenie imponował swoją ogromną wiedzą

00:08:32:07 - 00:08:36:07
wymieniał jeszcze długo po wyjeździe

00:08:36:07 - 00:08:41:11
 za granicę Polski, po ucieczce, listy z opatem Rybińskim,

00:08:41:24 - 00:08:44:08
który mu polecił m.in. Uniwersytet w Lejdzie

00:08:44:08 - 00:08:49:01
i kilka jeszcze innych miejsc,
gdzie mógłby po prostu studiować.

00:08:50:03 - 00:08:52:20
(muzyka)

00:09:04:03 - 00:09:06:00
Wydaje się być człowiekiem skromnym,

00:09:06:00 - 00:09:11:02
 który był bardzo zadowolony z bycia opatem oliwskim, dlatego że kilkakrotnie,

00:09:11:07 - 00:09:15:21
bodajże nawet trzykrotnie, August III proponował mu

00:09:15:21 - 00:09:18:20
 objęcie biskupstwa
 i on za każdym razem odmawiał.

00:09:18:20 - 00:09:24:07
Wolał być zdecydowanie opatem w Oliwie

00:09:24:07 - 00:09:25:19
i zajmować się,  zresztą doskonale,

00:09:25:19 - 00:09:33:08
 za jego rządów był ewidentny rozkwit całości opactwa, również gospodarczy.

00:09:34:11 - 00:09:37:03
(muzyka)

00:09:41:21 - 00:09:48:16
W czasie jego rządów,
między 1740 a 1780 rokiem,

00:09:48:16 - 00:09:54:18
 rokiem jego śmierci, został stworzony właśnie park i pałac.

00:09:54:18 - 00:09:58:19
Zresztą Jacek Rybiński zajmował się
 również i stworzeniem

00:09:58:19 - 00:10:03:00
organów oliwskich, a także wieloma innymi pracami.

00:10:03:11 - 00:10:09:08
Architekta i planistę ogrodu,
 którego sprowadził do tworzenia

00:10:09:08 - 00:10:13:22
parku Oliwskiego, ściągnął z centralnej Polski.

00:10:14:03 - 00:10:17:15
Park opacki jest dosyć interesujący,
 bo wszyscy go znają,

00:10:17:15 - 00:10:22:18
 ale właściwie jest przestrzenią traktowaną

00:10:22:18 - 00:10:27:22
jako przestrzeń, dzisiaj w wieku XX-XXI,  
 wyłącznie rekreacyjna.

00:10:28:06 - 00:10:34:08
Zapominamy, że takie założenie było
w XVIII wieku

00:10:34:08 - 00:10:37:19
i później również traktowane
 jako świadome dzieło sztuki.

00:10:37:24 - 00:10:40:19
To tworzyli ludzie, bardzo często nie sami planiści,

00:10:41:00 - 00:10:43:24
niekoniecznie tylko i wyłącznie artyści,
którzy to realizowali,

00:10:44:10 - 00:10:46:20
ale również ci, którzy takie dzieło sztuki zamawiali.

00:10:48:00 - 00:10:50:17
(muzyka)

00:11:43:04 - 00:11:46:02
Mamy tam przepiękne dwa wnętrza ogrodowe,

00:11:46:02 - 00:11:49:12
 które być może również są
autorstwa Jacka Rybińskiego

00:11:49:12 - 00:11:54:01
i jego planisty, Kazimierza Dębińskiego z Kocka.

00:11:54:11 - 00:11:58:05
Mianowicie w tym wgłębniku, w którym dzisiaj mamy

00:11:58:05 - 00:12:03:08
po piersie Mickiewicza, jest to po prostu zwyczajny

00:12:03:08 - 00:12:09:08
parter kwietny, w tym wgłębniku kiedyś

00:12:09:08 - 00:12:15:08
istniało wnętrze ogrodowe z tarasami, z alejkami tarasowymi obsadzonymi drzewami.

00:12:15:19 - 00:12:17:14
Być może były to drzewa owocowe.

00:12:18:19 - 00:12:21:08
Nazwa tego wnętrza brzmiała Paradise.

00:12:21:12 - 00:12:24:01
Drugim wnętrzem, które tam się
znajdowało po drodze,

00:12:24:12 - 00:12:26:15
również był właśnie labirynt
z drzewem życia pośrodku.

00:12:26:23 - 00:12:30:13
A więc mamy jakby wyrzucenie z raju,

00:12:30:13 - 00:12:32:18
błądzenie człowieka
w poszukiwaniu właściwej drogi

00:12:32:18 - 00:12:34:06
i przejście do życia wiecznego.

00:12:34:06 - 00:12:38:13
Pięknie o tym pisze Joanna Schopenhauer

00:12:38:13 - 00:12:43:19
 o Alei Żywopłotowej, o zawrotnej wysokości,
która wychodziła

00:12:43:19 - 00:12:48:14
i było widać morze, było widać poruszające się, pływające statki,

00:12:49:20 - 00:12:53:07
a przede wszystkim było widać słońce wschodzące w szpalerach.

00:12:53:16 - 00:12:57:18
To jest dosyć interesujące, bo morze w Gdańsku

00:12:57:18 - 00:12:59:19
jest na wschodzie, nie na północy.

00:12:59:19 - 00:13:02:21
I to jest dość ważne z pewnego

00:13:02:21 - 00:13:09:23
 bardzo konkretnego powodu, ponieważ wschód
jest symboliczną stroną świata,

00:13:10:06 - 00:13:13:14
na którą są orientowane
 wszystkie kościoły ze względu

00:13:13:14 - 00:13:15:03
na symbol słońca.

00:13:16:00 - 00:13:18:21
Jest to symbol Chrystusa, czyli Chrystusa,

00:13:18:21 - 00:13:21:06
 który się rodzi i ofiarowuje nam życie wieczne.

00:13:21:16 - 00:13:25:05
A aleje w parku Oliwskim, gdzie widać było

00:13:25:05 - 00:13:26:22
morze, nazywano Drogą do Wieczności.

00:13:28:12 - 00:13:31:04
(muzyka)

00:14:11:04 - 00:14:12:15
Kiedy się wchodzi do parku

00:14:12:15 - 00:14:17:10
 ogarnia nas, no przynajmniej
w troszkę dalszej części

00:14:17:10 - 00:14:21:09
cisza, spokój, śpiew ptaków,

00:14:21:09 - 00:14:25:24
 dużo cienia, którego brakowało chociażby
w oficjalno-dworskich ogrodach

00:14:25:24 - 00:14:27:09
barokowych francuskich.

00:14:27:24 - 00:14:31:06
Ta cała sfera duchowości, ona nam ucieka,

00:14:31:06 - 00:14:35:06
ona nam w wieku XX zupełnie nie przystaje

00:14:35:06 - 00:14:36:21
do naszej rzeczywistości, a szkoda.

00:14:37:14 - 00:14:41:03
Należałoby właśnie zawsze o tym pamiętać
 i to wspominać.

00:14:41:14 - 00:14:45:02
W momencie, kiedy wchodzimy do parku,

00:14:45:02 - 00:14:48:06
 możemy się znaleźć w wymiarze
zupełnie innej rzeczywistości również.

00:14:48:11 - 00:14:51:11
Dziś jeszcze możemy poszukiwać, ale to wszystko jest

00:14:51:11 - 00:14:55:09
zależne od nas samych,
 tego mistycyzmu tego miejsca,

00:14:55:18 - 00:15:03:15
pewnego, można powiedzieć, genius loci cystersów, które, jeżeli odpowiednio

00:15:03:15 - 00:15:06:07
poszukamy, możemy w tym miejscu znaleźć.

00:15:06:23 - 00:15:09:15
(muzyka)

00:15:59:00 - 00:16:01:16
Mamy do tej pory na osi głównej

00:16:01:16 - 00:16:04:22
nie tylko dziedziniec, kiedyś były tu
 dwa dziedzińce,

00:16:04:22 - 00:16:08:06
 dziedziniec dojazdowy i dziedziniec tak zwany cour d'honneur,

00:16:08:06 - 00:16:11:19
 czyli dziedziniec honorowy,
który mamy do tej pory,

00:16:11:19 - 00:16:16:13
a za pałacem mamy przepiękny salon ogrodowy,

00:16:16:13 - 00:16:17:11
a więc oficjalną część ogrodu.

00:16:18:06 - 00:16:21:04
Też niewiele osób wie, że kiedyś park

00:16:21:04 - 00:16:25:17
 był prawdopodobnie w sposób ciekawy
połączony z pałacem,

00:16:25:17 - 00:16:28:09
poprzez to, że była tutaj oranżeria i część arkad

00:16:28:09 - 00:16:29:22
było otwartych do ogrodu.

00:16:30:04 - 00:16:34:21
Przez całe lata opaci cysterscy w Oliwie

00:16:34:21 - 00:16:39:06
korzystali z Zamku Książąt Pomorskich,

00:16:39:06 - 00:16:42:10
który istniał w dzisiejszej gotyckiej części pałacu.

00:16:43:08 - 00:16:46:24
Dopiero później została wybudowana druga część, drugi pałac,

00:16:47:02 - 00:16:49:16
już jako rzeczywiście pałac opacki.

00:16:50:10 - 00:16:53:08
Dopiero potem zostały one połączone,

00:16:53:08 - 00:16:55:14
ale była to cały czas budowla jednokondygnacyjna.

00:16:56:00 - 00:17:02:12
Dopiero właściwie Jacek Rybiński stworzył tutaj całość rezydencjonalną

00:17:02:12 - 00:17:05:00
nie tylko z parkiem, ale również pałac.

00:17:06:17 - 00:17:09:09
(muzyka)

00:17:24:13 - 00:17:31:09
Ponad sto lat w Oliwie właściwie
panowali opaci polscy.

00:17:32:07 - 00:17:36:14
Wcześniej byli to wszystko opaci
narodowości niemieckiej.

00:17:36:18 - 00:17:43:08
Jacek Rybiński odchodził - jako ostatni opat polski, przyjaźnił się również z Niemcami.

00:17:43:16 - 00:17:47:18
Na jego pogrzeb zjawił się cały Gdańsk

00:17:47:18 - 00:17:51:16
 i zarówno Niemcy, jak i Polacy,
 ponieważ cieszył się

00:17:51:16 - 00:17:54:10
ogromnym szacunkiem mieszczan gdańskich.

00:17:54:18 - 00:17:56:22
Wydaje mi się, że był to człowiek,

00:17:56:22 - 00:18:00:12
który potrafił dogadać się ze wszystkimi,

00:18:00:12 - 00:18:05:08
 tym bardziej, że przecież przez lata konwent cysterski był zawsze

00:18:05:08 - 00:18:10:00
polsko-niemiecki, więc tutaj opaci musieli się kierować

00:18:10:00 - 00:18:13:22
przede wszystkim interesem konwentu,
 interesem zakonu.

00:18:14:00 - 00:18:16:23
Nie mamy jak do tej pory, oprócz opinii

00:18:16:23 - 00:18:20:22
takich ludzi jak Ignacy Krasicki czy Józef Wybicki,

00:18:21:04 - 00:18:27:14
nie mamy właściwie żadnych innych przekazów oprócz tego, co pozostawił po sobie.

00:18:28:18 - 00:18:31:04
Nie mamy przede wszystkim jego portretu.

00:18:31:10 - 00:18:35:01
To jest bardzo ciekawe i właściwie szkoda,

00:18:35:01 - 00:18:38:19
 że nie ma czegoś takiego,
co mogłoby nam przybliżyć

00:18:38:19 - 00:18:42:08
bardziej postać, która dla Gdańska jest ważna,

00:18:42:08 - 00:18:45:18
która dla Gdańska jest bardzo interesująca,

00:18:45:18 - 00:18:47:09
a o której wiemy tak niewiele.

00:18:47:09 - 00:18:49:24
I właściwie to, co wiemy, budujemy na podstawie

00:18:49:24 - 00:18:53:03
takich drobnych bardzo informacji.

00:18:54:17 - 00:18:57:09
(muzyka)

00:19:23:00 - 00:19:27:06
Kościół gdański świętuje w obecnym roku jubileusz pięćdziesięciolecia

00:19:27:06 - 00:19:31:10
istnienia Gdańskiego Seminarium Duchownego.

00:19:32:10 - 00:19:38:21
Dziękujemy Bogu za dar dotychczasowych powołań

00:19:38:21 - 00:19:43:24
oraz prosimy głęboko, w sercu,
wciąż aktualną prośbę i zachętę

00:19:43:24 - 00:19:44:21
samego Jezusa.

00:19:45:15 - 00:19:49:10
Żniwo wprawdzie wielkie, ale robotników mało.

00:19:51:06 - 00:19:53:23
(muzyka)

00:19:59:03 - 00:20:03:22
Żyjemy i pracujemy w murach starych, cysterskich,

00:20:04:18 - 00:20:08:23
tych gospodarzy Oliwy, którzy
przybyli tutaj przed wielu laty,

00:20:08:23 - 00:20:14:11
 bo przecież byli tu obecni już w roku 1186.

00:20:15:07 - 00:20:17:09
Dzisiaj rok 2007.

00:20:18:07 - 00:20:20:05
Wspominamy rok 1957.

00:20:22:05 - 00:20:27:18
Niech więc te mury, które nasiąknięte są pracą

00:20:27:18 - 00:20:32:08
i modlitwą, dalej wpływają na postawę tych,

00:20:32:08 - 00:20:36:07
którzy dzisiaj tu się kształcą,
by na miarę potrzeb XXI wieku

00:20:36:07 - 00:20:41:10
móc głosić Ewangelię ludziom otwartym na prawdę i miłość.

00:20:43:11 - 00:20:46:03
(muzyka)