...i nie żałuj tego

00:00:02:00 - 00:00:04:03
(muzyka)

00:00:20:14 - 00:00:25:00
Sekretarzem jury będzie, uwaga,
pan Franciszek Walicki.

00:00:25:15 - 00:00:28:11
Legenda polskiego big beatu.

00:00:30:04 - 00:00:32:00
Franciszek King Walicki, proszę państwa,

00:00:32:02 - 00:00:34:05
to jest niekoronowany król polskiego big beatu.

00:00:34:07 - 00:00:35:12
Ojciec polskiego rocka.

00:00:35:20 - 00:00:36:14
Król dyskoteki.

00:00:37:01 - 00:00:38:16
Król dyskżokejów dyskotekowych.

00:00:39:13 - 00:00:40:12
Król w ogóle wszystkiego,

00:00:40:12 - 00:00:41:21
co łączyło się z subkulturą muzyczną

00:00:41:21 - 00:00:43:19
lat 60-tych, lat 70-tych,

00:00:43:19 - 00:00:45:18
lat 80-tych, lat 90-tych,

00:00:45:18 - 00:00:46:14
Bóg wie czego jeszcze.

00:00:46:20 - 00:00:48:23
(muzyka)

00:00:50:23 - 00:00:53:23
Gdybyś lubił mnie choć trochę, hej!

00:00:53:23 - 00:00:56:23
Gdybyś kochał, jak nie kochasz, mnie!

00:01:00:16 - 00:01:03:16
Gdybyś nie był, jaki jesteś

00:01:03:16 - 00:01:06:16
Zechciał tak, jak nie chcesz, mnie…

00:01:27:04 - 00:01:29:05
Wkraczając w świat rock'n'rolla,

00:01:29:10 - 00:01:30:24
nie byłem nastolatkiem.

00:01:30:24 - 00:01:37:03
Miałem już 35 lat i nie należałem do pokolenia rebeliantów.

00:01:37:19 - 00:01:39:22
Przeciwnie, byłem komuchem.

00:01:40:20 - 00:01:43:24
Ustrój socjalistyczny uważałem za najbardziej

00:01:43:24 - 00:01:50:08
sprawiedliwy, a marksistowską metodę poznawania

00:01:50:08 - 00:01:52:11
świata za najmądrzejszą.

00:01:53:14 - 00:01:55:14
Ale coś zaczynało pękać.

00:01:55:14 - 00:02:01:24
Było jasne, że socjalizm w Polsce staje się karykaturą socjalizmu.

00:02:02:13 - 00:02:07:22
I kiedy to do mnie dotarło, zrozumiałem,
dlaczego rock'n'roll budzi takie emocje,

00:02:08:15 - 00:02:10:19
dlaczego skupia na sobie taką niechęć,

00:02:11:19 - 00:02:14:03
i dlaczego warto mu poświęcić

00:02:14:03 - 00:02:15:16
kawałek życia.

00:02:16:20 - 00:02:18:23
(burzliwe oklaski)

00:02:37:09 - 00:02:39:11
 "Dinozaury".

00:02:39:11 - 00:02:44:20
Cała koncepcja występu "dinozaurów"
polskiego rocka wyszła od Franka.

00:02:44:22 - 00:02:45:24
Franek nosił się z tym

00:02:45:24 - 00:02:47:05
dobrych kilka lat.

00:02:47:17 - 00:02:50:16
Poszukiwał właściwej koncepcji zagrania takiej imprezy.

00:02:51:07 - 00:02:53:04
Bardzo zależało mi na tej imprezie.

00:02:53:17 - 00:02:55:01
I było kilka powodów.

00:02:56:00 - 00:02:59:02
Chęć dostarczenia publiczności jakichś nowych wrażeń.

00:03:00:02 - 00:03:06:13
I chęć pokazania tych prekursorów,

00:03:06:22 - 00:03:11:12
autentycznych prekursorów muzyki rockowej, czy w ogóle muzyki rozrywkowej

00:03:11:12 - 00:03:13:11
 lat sześćdziesiątych w Polsce.

00:03:14:14 - 00:03:16:12
No i po trzecie, przypomnienie

00:03:16:12 - 00:03:22:19
samemu sobie, że rozdział, który nazwałem kiedyś

00:03:22:19 - 00:03:26:02
 przygodą z rock'n'rollem
 został dopisany do końca.

00:03:34:24 - 00:03:38:03
W 1970 roku dzięki inicjatywie

00:03:38:03 - 00:03:42:05
Franka Walickiego zorganizowano pierwsze w Polsce dyskoteki.

00:03:42:20 - 00:03:43:19
Pamiętam, że w tym miejscu

00:03:43:19 - 00:03:47:18
znajdowała się kasa, przed którą zawsze się tłoczyło mnóstwo ludzi.

00:03:48:03 - 00:03:49:04
I ze Śląska, i ze Szczecina,

00:03:49:04 - 00:03:52:00
i z Białegostoku.

00:03:52:08 - 00:03:54:16
Tutaj nie było tych pokojów,

00:03:54:18 - 00:03:57:14
nie było tych drzwi, nie było tych
ścianek działowych.

00:03:57:14 - 00:04:04:07
Wchodziło się od razu do niezbyt wielkiej sali,
gdzie nadawaliśmy płyty do tańca.

00:04:04:12 - 00:04:07:00
Ciężko było wejść do dyskoteki,

00:04:07:03 - 00:04:10:02
ponieważ tłumy ludzi przed drzwiami

00:04:10:02 - 00:04:12:12
uniemożliwiały wejście i kilkakrotnie wchodziliśmy

00:04:12:12 - 00:04:13:20
po drabinie od tyłu przez kuchnię,

00:04:13:20 - 00:04:17:09
 żeby się dostać do dyskoteki zanim wpuszczono ludzi do środka.

00:04:17:12 - 00:04:19:20
Mieliśmy wpływ na tę całą publiczność.

00:04:20:13 - 00:04:22:15
Mogliśmy operować tym sprzętem, mogliśmy

00:04:22:15 - 00:04:25:18
go nagłaśniać, mogliśmy go wyciszać.

00:04:25:18 - 00:04:27:14
Mogliśmy kierować tą zabawą.

00:04:27:21 - 00:04:30:05
Taniec był do tego dodatkiem,

00:04:30:17 - 00:04:32:23
ale nie był dominantą tej zabawy.

00:04:33:15 - 00:04:35:15
A jeżeli już się tańczyło,

00:04:36:04 - 00:04:37:19
to przypominam sobie, że przy

00:04:37:19 - 00:04:40:24
nagraniach tak wielkich twórców, wykonawców

00:04:40:24 - 00:04:42:22
muzyki rockowej jak Jimi Hendrix

00:04:42:22 - 00:04:46:15
czy Janis Joplin tańczono na klęczkach.

00:04:46:20 - 00:04:49:06
Zasady tej dyskoteki były fantastyczne,

00:04:49:20 - 00:04:51:00
że się tam ma młodzież bawić,

00:04:51:00 - 00:04:54:04
 nie upijać się bezsensownie,

00:04:54:17 - 00:05:00:05
nie toczyć walki o nie wiadomo co, tylko spędzić dobrze wieczór.

00:05:00:10 - 00:05:03:08
Po kilku latach dyskotekom wyznaczono

00:05:03:08 - 00:05:04:21
inne zadania.

00:05:05:05 - 00:05:10:08
Miały być symbolem gierkowskiej epoki sukcesu.

00:05:10:18 - 00:05:12:14
Powstawały jak grzyby po deszczu

00:05:12:14 - 00:05:16:02
dyskoteki pod nazwą "kluby rozrywki".

00:05:16:02 - 00:05:18:14
Były to bardzo eleganckie lokale,

00:05:19:00 - 00:05:19:20
bardzo drogie.

00:05:20:05 - 00:05:21:08
O tym, żeby tam młodzież

00:05:21:08 - 00:05:22:18
przychodziła nie było mowy.

00:05:23:11 - 00:05:24:17
Były to miejsca po prostu

00:05:24:17 - 00:05:29:22
spotkań ludzi bardzo bogatych, podziemia gospodarczego i półświatka

00:05:30:11 - 00:05:34:20
I rację miał Jonasz Kofta,

00:05:35:06 - 00:05:38:18
który kiedyś powiedział, że dyskoteki dzisiejsze

00:05:38:18 - 00:05:47:03
to takie miejsca, gdzie subkultura, podkultura trzyma za mordę kulturę,

00:05:47:03 - 00:05:57:13
gdzie prostytutka decyduje co ma grać prezenter,
a o wartości prezentera decyduje barman.

00:05:58:08 - 00:06:01:12
Pewnego dnia zrobiliśmy nawet takie doświadczenie.

00:06:03:04 - 00:06:07:02
Wypożyczyłem nagranie pracującego traktora.

00:06:08:06 - 00:06:13:23
No i odpowiednio zapowiedziałem,
że właśnie w tej chwili przedstawimy

00:06:13:23 - 00:06:21:18
najnowszą kompozycję, takiego to i takiego,
 pod tytułem takim to i takim, i puściłem tę taśmę.

00:06:22:13 - 00:06:26:22
I o dziwo, wszyscy byli zadowoleni,
nikt nie zszedł z parkietu.

00:06:27:08 - 00:06:30:09
W tym momencie dyskoteki przestały

00:06:30:09 - 00:06:31:08
mnie interesować.

00:06:33:16 - 00:06:35:19
(muzyka)

00:06:48:07 - 00:06:50:19
Grupa SBB uważam ją do dzisiaj

00:06:50:19 - 00:06:53:16
za najlepszą polską grupę

00:06:53:16 - 00:06:55:18
rockową, jaka kiedykolwiek istniała.

00:06:56:02 - 00:06:57:09
I z jaką pracowałem.

00:06:58:09 - 00:06:59:22
Ogromne wrażenie zrobiło na mnie

00:06:59:22 - 00:07:04:21
pierwsze spotkanie z zespołem
w domu Józka Skrzeka na Śląsku, w piwnicy.

00:07:05:06 - 00:07:08:08
Jakiś węgiel, kartofle, wilgotne ściany,

00:07:08:18 - 00:07:11:18
a oni ćwiczyli tam po kilkanaście
godzin dziennie.

00:07:12:13 - 00:07:13:21
To było coś niezwykłego.

00:07:14:06 - 00:07:18:09
Tu przeżywaliśmy swoją samotność, jeśli to tak można nazwać.

00:07:19:14 - 00:07:22:09
I tutaj też niektórzy ludzie

00:07:22:09 - 00:07:24:10
nas zastali i dziwili się.

00:07:24:10 - 00:07:25:00
do tych ludzi

00:07:25:00 - 00:07:26:14
należał też redaktor Walicki.

00:07:27:07 - 00:07:30:17
Nie od razu byłem w stanie zrozumieć.

00:07:30:17 - 00:07:36:08
Początkowo wydawało mi się, że to jest jakaś kakofonia.

00:07:37:07 - 00:07:41:00
Ale po pewnym czasie, po pięciu, a nawet może dziesięciu minutach,

00:07:41:00 - 00:07:47:03
 człowiek zaczyna łapać się

00:07:47:03 - 00:07:50:14
na tym, że jest wciągany w to miejsce.

00:07:51:10 - 00:07:54:09
Że słucha jej z coraz większym zainteresowaniem.

00:07:54:23 - 00:07:56:10
Już człowiek zapomina o tym,

00:07:56:12 - 00:07:57:18
że siedzi gdzieś na sali.

00:07:58:16 - 00:08:00:22
Już jest w środku w tym miejscu.

00:08:01:01 - 00:08:02:20
Przecież to jest coś innego

00:08:02:20 - 00:08:05:19
od wszystkiego, co było dotychczas.

00:08:06:01 - 00:08:09:11
Tylko trzeba na to znaleźć jakąś formułę, dewizę.

00:08:10:08 - 00:08:12:06
Jak by to SBB nazwać,

00:08:12:18 - 00:08:14:05
używając angielskich słów?

00:08:14:10 - 00:08:15:10
 
 
128
00:08:15,720 --> 00:08:18,080
S to search, czyli szukaj.

00:08:18:18 - 00:08:23:16
B to break - burz,

00:08:23:16 - 00:08:26:18
B to build -  buduj.

00:08:26:18 - 00:08:27:22
I to była lokomotywa.

00:08:28:12 - 00:08:31:08
Redaktor zawsze starał się nam

00:08:31:08 - 00:08:33:00
dawać przede wszystkim taką siłę.

00:08:33:09 - 00:08:34:03
Ja bym to tak nazwał.

00:08:34:05 - 00:08:36:00
On zawsze był taki człowiek,

00:08:36:05 - 00:08:40:11
który wprowadzał bardziej tę energię

00:08:40:11 - 00:08:45:03
siły, takiego przekonywania, takiej pewności,

00:08:45:06 - 00:08:48:13
takiego czegoś... niespokojnego ducha.

00:08:48:21 - 00:08:53:22
On taki był właśnie niepodporządkowany zawsze.

00:08:54:16 - 00:08:57:01
Nie pytasz nigdy o nic

00:08:57:01 - 00:08:58:22
a jednak wiesz, co chcę

00:08:59:14 - 00:09:01:17
(piosenka)

00:09:04:11 - 00:09:07:19
Przepłynąć poprzez tęczę

00:09:07:19 - 00:09:09:01
 na jej nieznany drugi brzeg...

00:09:10:19 - 00:09:12:24
W zespole Breakout, oprócz moich

00:09:12:24 - 00:09:20:09
kompozycji, to wszystko, łącznie

00:09:20:09 - 00:09:21:17
z nazwą w tym zespole,

00:09:21:17 - 00:09:27:11
to zawdzięczamy Franciszkowi Walickiemu.

00:09:27:14 - 00:09:29:23
To była druga połowa lat sześćdziesiątych.

00:09:30:08 - 00:09:31:20
Wtedy na świecie już zaczęła

00:09:31:20 - 00:09:33:17
dominować muzyka rockowa.

00:09:35:07 - 00:09:38:15
Franek z Blackoutu zmienił

00:09:38:15 - 00:09:39:09
w Breakout.

00:09:40:07 - 00:09:43:19
Z grupy śpiewającej przeciętne piosenki,

00:09:44:07 - 00:09:46:24
stworzył mocną grupę grającą nowoczesną,

00:09:47:01 - 00:09:48:07
na owe czasy muzykę rockową.

00:09:48:07 - 00:09:55:04
Pierwszym sygnałem, że uda się

00:09:55:04 - 00:10:05:17
nam cała ta praca, była płyta, którą ja,
nie wiem już, nie pamiętam skąd miałem,

00:10:06:02 - 00:10:07:16
zespołu Vanilla Fudge.

00:10:08:01 - 00:10:12:23
Z przyjemnością stwierdziłem, że Tadek jest też zafascynowany tą muzyką.

00:10:12:23 - 00:10:18:11
Słuchaliśmy tej płyty aż do jej kompletnego zdarcia.

00:10:19:15 - 00:10:22:22
Skompletowaliśmy zespół, zrobiliśmy trochę prób

00:10:22:22 - 00:10:25:01
i... na szerokie wody.

00:10:25:05 - 00:10:27:11
Łapać, jak to się mówi, byka za rogi.

00:10:28:05 - 00:10:29:22
W Holandii byliśmy pięć miesięcy

00:10:29:22 - 00:10:32:20
i dało to ogromne korzyści.

00:10:33:05 - 00:10:36:13
Tadek wrócił z pięknym Rickenbackerem,

00:10:37:12 - 00:10:38:11
świetną gitarą.

00:10:38:16 - 00:10:42:07
Mieliśmy też aparaturę nagłaśniającą.

00:10:42:07 - 00:10:44:20
Dzięki tym gitarom, a właściwie

00:10:44:20 - 00:10:49:13
dzięki wzmacniaczom, zespół mógł grać

00:10:49:13 - 00:10:54:00
pewien gatunek muzyki nazywany w tym czasie już undergroundem.

00:10:54:14 - 00:10:57:06
Nic nie zapowiadało niczego szczególnego.

00:10:59:01 - 00:11:01:05
Franciszek Walicki wykonał jeden manewr,

00:11:01:08 - 00:11:07:21
napisał do Sztandaru Młodych, do pana Waschki, jak tam sobie poczynamy.

00:11:09:01 - 00:11:14:23
Błyskawicznie tysiące listów otrzymywaliśmy dziennie,
tysiące, worki z Polski.

00:11:16:11 - 00:11:17:23
Czyli już tutaj na naszym rynku

00:11:17:23 - 00:11:21:19
 pozycja się umacniała, rosła,

00:11:22:04 - 00:11:23:16
a jeszcze nikt nie wiedział

00:11:23:16 - 00:11:26:05
właściwie na dobre co zaproponujemy.

00:11:26:14 - 00:11:30:00
Gdybyś lubił mnie choć trochę, hej!

00:11:30:02 - 00:11:31:16
(piosenka)

00:11:31:24 - 00:11:36:13
Gdybyś kochał jak nie kochasz, mnie!

00:11:37:19 - 00:11:40:21
Gdybyś nie był, jaki jesteś

00:11:41:06 - 00:11:45:06
Zechciał tak, jak nie chcesz mnie!

00:11:53:16 - 00:11:57:10
Koniecznie trzeba powiedzieć o atakach,

00:11:57:12 - 00:12:01:12
jakie skupiły się na dosłownie

00:12:01:12 - 00:12:03:13
głowach zespołu Breakout.

00:12:03:17 - 00:12:05:24
Tadeuszowi Nalepie w Opolu kazano

00:12:05:24 - 00:12:09:21
z tyłu zawiązywać włosy,

00:12:09:21 - 00:12:11:18
czego Franek niestety nie mógł znieść

00:12:11:18 - 00:12:13:13
i w kącie stał,

00:12:13:13 - 00:12:15:09
i prawie płakał, że to

00:12:15:09 - 00:12:18:05
co on wymyślił, ten styl

00:12:18:05 - 00:12:22:09
 tej grupy, ten charakter, ten sposób ubierania
jest tam przez decydentów

00:12:22:09 - 00:12:26:18
nieodwołalnie likwidowany na jego oczach. I to musiała być dla niego

00:12:26:18 - 00:12:29:07
 wewnętrzna i prywatna tragedia,

00:12:29:10 - 00:12:31:04
a jednak wygrał ze wszystkimi.

00:12:31:15 - 00:12:34:17
Wydawane było pismo Muzykorama, byłem

00:12:34:17 - 00:12:36:09
naczelnym redaktorem tego pisma.

00:12:36:09 - 00:12:44:16
Najlepsza historia to była ze zdjęciem Jimmy Page'a z zespołu Led Zeppelin.

00:12:45:01 - 00:12:47:10
Cenzura powiedziała: Nie, to zdjęcie

00:12:47:10 - 00:12:51:02
nie może pójść, należy je wycofać.

00:12:51:04 - 00:12:51:23
Dlaczego?

00:12:51:23 - 00:12:54:01
Dlatego, że nie będziemy popularyzować

00:12:54:01 - 00:12:55:09
długich włosów.

00:12:56:19 - 00:12:59:05
Wtedy wpadłem na pomysł, powiedziałem:

00:12:59:16 - 00:13:03:03
No dobrze, ale przecież to jest Jimmy Page,

00:13:03:03 - 00:13:05:15
 to jest kobieta, to jest słynna amerykańska

00:13:05:15 - 00:13:07:14
piosenkarka, taka jak Jean Baez

00:13:07:14 - 00:13:08:05
i tak dalej.

00:13:09:12 - 00:13:11:04
Ach! Złapał się za głowę cenzor

00:13:11:04 - 00:13:12:13
i mówił: Ach rzeczywiście,

00:13:12:18 - 00:13:15:13
mam nawet jej... no tak,

00:13:15:15 - 00:13:16:21
Jimmy Page, mam nawet jej

00:13:16:21 - 00:13:17:20
nagrania w domu.

00:13:18:14 - 00:13:19:14
Dobrze, niech pójdzie.

00:13:19:20 - 00:13:20:10
No i poszło.

00:13:20:21 - 00:13:25:08
Miał fantastyczną umiejętność rozmawiania z decydentami.

00:13:25:19 - 00:13:28:04
I ci decydenci mu otwierali

00:13:28:04 - 00:13:32:24
w końcu te bramy, a dla polskiej młodzieży
 to było otwieranie bram raju wtedy.

00:13:39:03 - 00:13:41:13
Funkcję impresaria czy też menadżera

00:13:41:13 - 00:13:47:05
rozumiałem jako osobę, która zajmuje się

00:13:47:05 - 00:13:51:12
danym zespołem, ale nie od strony organizacji koncertów, tylko

00:13:51:12 - 00:13:58:04
od strony wymyślania formuły dla tego całego zespołu.

00:13:58:17 - 00:14:01:11
On miał zawsze wizję wszystkiego.

00:14:01:13 - 00:14:03:08
On potrafił narysować, jak ma

00:14:03:08 - 00:14:04:15
wyglądać moja okładka.

00:14:04:20 - 00:14:10:10
Robiliśmy jakiś numer i w końcu najpierw to były godziny,

00:14:10:13 - 00:14:11:05
później dni.

00:14:11:22 - 00:14:13:19
Okazywało się, że to nie jest tak.

00:14:13:21 - 00:14:18:24
Ja zmieniałem aranżację, kombinowałem
 – nie tak. W końcu ja też nie wytrzymałem.

00:14:19:02 - 00:14:20:19
Mówię: To w takim razie jak?

00:14:20:19 - 00:14:21:08
No i na tym się jakby

00:14:21:08 - 00:14:23:23
 rozmowa skończyła - nie tak.

00:14:23:23 - 00:14:25:06
To nie musi być muzyk,

00:14:25:15 - 00:14:26:18
ale to musi być człowiek,

00:14:26:22 - 00:14:29:10
który po prostu czuje

00:14:29:10 - 00:14:31:23
ten cały show-biznes

00:14:32:19 - 00:14:36:00
 i to,co w danym zespole jest najważniejsze.

00:14:36:07 - 00:14:38:22
Miał tak zwanego nosa, tak bym powiedział.

00:14:39:15 - 00:14:41:13
Jednak w większości sprawdzało się to,

00:14:41:13 - 00:14:45:06
co on sugerował i co proponował.

00:14:46:17 - 00:14:48:20
(muzyka)

00:14:58:17 - 00:15:00:21
To oni tworzyli najbardziej niepokorny

00:15:00:21 - 00:15:03:09
i zdeterminowany polski zespół rockowy

00:15:03:09 - 00:15:04:21
lat 60-tych.

00:15:05:01 - 00:15:07:13
Płyty Niebiesko-Czarnych nie oddają klimatu

00:15:07:13 - 00:15:11:06
muzyki, która zapewniała zespołowi ogromną popularność.

00:15:11:20 - 00:15:13:09
Do nagrań dopuszczane były tylko utwory,

00:15:13:09 - 00:15:15:19
 które odpowiadały Polskim Nagraniom

00:15:15:19 - 00:15:17:13
i tylko w czasie koncertów.

00:15:17:17 - 00:15:20:10
Zespół prezentował muzykę, którą naprawdę lubił.

00:15:20:16 - 00:15:23:12
Przeboje Radia Luksemburg,
piosenki Janis Joplin,

00:15:23:12 - 00:15:25:07
utwory Jimi'ego Hendrixa.

00:15:28:06 - 00:15:30:09
(muzyka)

00:15:42:00 - 00:15:44:15
Niebiesko-Czarni byli szkołą talentów.

00:15:44:21 - 00:15:47:22
Abiturienci po odejściu z zespołu tworzyli własne,

00:15:47:22 - 00:15:53:11
 a nawet byli liderami tych zespołów.

00:15:54:00 - 00:15:58:07
Jurek Kosela stworzył Czerwone Gitary.

00:15:59:15 - 00:16:03:06
Burano, Leske Rom  i szereg dalszych.

00:16:04:00 - 00:16:07:00
Niemen, Niemen i Akwarele i następne.

00:16:08:03 - 00:16:09:23
Klenczon, Trzy Korony.

00:16:11:14 - 00:16:13:03
Włodek Wander, Polanie.

00:16:14:03 - 00:16:18:03
Nebeski, ABC Andrzeja Nebeskiego.

00:16:18:09 - 00:16:19:23
Janczarski, No to co.

00:16:19:23 - 00:16:24:05
Był momentami bardzo, powiedziałbym,

00:16:24:05 - 00:16:27:21
 czasami wymagający, ale aż uciążliwy

00:16:27:21 - 00:16:31:15
w tych swoich wymaganiach,

00:16:31:15 - 00:16:33:17
co wydaje mi się na dłuższą metę dawało efekty.

00:16:33:24 - 00:16:34:23
On był autorytetem.

00:16:35:23 - 00:16:37:22
On potrafił swoim zachowaniem,

00:16:37:22 - 00:16:41:12
swoją postawą, swoją etyką zawodową

00:16:41:12 - 00:16:43:07
potrafił wytworzyć autorytet u tych młodszych

00:16:43:07 - 00:16:45:11
ludzi i był wzorem do naśladowania.

00:16:46:15 - 00:16:51:15
Zgubiłem twój szlak i teraz w ślad

00:16:52:05 - 00:16:53:05
(piosenka)

00:16:53:14 - 00:16:55:18
pójdę już sam...

00:16:57:04 - 00:16:58:16
Pewnego dnia miałem telefon.

00:16:59:07 - 00:17:01:15
Dzwonił przedstawiciel zespołu Piersi.

00:17:01:21 - 00:17:02:17
Czy pan wie, kto to

00:17:02:17 - 00:17:03:13
jest Jacek Grań?

00:17:03:21 - 00:17:05:12
Jak można się z nim skontaktować?

00:17:05:21 - 00:17:11:10
Jacek Grań, autor tekstów, to jest właśnie ten organizator imprez,

00:17:11:10 - 00:17:12:08
Franek Walicki.

00:17:12:08 - 00:17:14:07
Franek specjalnie się nie zachwycał

00:17:14:07 - 00:17:17:20
moim sposobem śpiewania,
bo ja wtedy nie umiałem jeszcze śpiewać rock'n'rolla.

00:17:17:22 - 00:17:20:23
Ściślejsza współpraca nastąpiła od pierwszej

00:17:20:23 - 00:17:24:15
piosenki, którą napisałem w 1963 roku,
"Wiem, że nie wrócisz",

00:17:24:16 - 00:17:26:09
do której Franek napisał tekst.

00:17:26:17 - 00:17:30:03
Napisałem ponad 60 tekstów piosenek

00:17:30:03 - 00:17:33:20
przeznaczonych zresztą wyłącznie dla wykonawców,

00:17:33:23 - 00:17:36:16
którymi się w danym okresie opiekowałem.

00:17:37:16 - 00:17:44:13
Pierwsze teksty postawały z potrzeby chwili,
 nie z potrzeby serca,

00:17:45:18 - 00:17:46:17
nie dla pieniędzy.

00:17:48:00 - 00:17:50:12
Po prostu żaden, chyba żaden

00:17:50:12 - 00:17:51:12
z liczących się w tym czasie

00:17:51:12 - 00:17:55:16
autorów tekstów nie wyobrażał

00:17:55:16 - 00:17:59:16
sobie współpracy z szarpiedrutami, którzy

00:17:59:16 - 00:18:07:02
komponują czy tworzą muzykę, która miała ich zdaniem potrwać najwyżej kilka miesięcy.

00:18:07:11 - 00:18:09:24
Wtedy słowa nie odgrywały wielkiej roli,

00:18:09:24 - 00:18:13:07
ponieważ pod hasło:

00:18:13:07 - 00:18:15:05
"Polska-młodzież śpiewa polskie piosenki"

00:18:15:05 - 00:18:17:13
trzeba było nagiąć po prostu jeszcze

00:18:17:13 - 00:18:19:07
takie teksty, które można było

00:18:19:07 - 00:18:21:18
w naszym pojęciu wówczas zaśpiewać,

00:18:21:21 - 00:18:24:10
to znaczy o męskich sylabach.

00:18:24:18 - 00:18:26:13
To się operowało takimi dość

00:18:26:13 - 00:18:28:19
prymitywnymi rymami.

00:18:29:09 - 00:18:33:20
No i siłą rzeczy nie można było
 jakichś genialnych nagle

00:18:33:20 - 00:18:35:17
tekstów poetyckich wymyślić.

00:18:35:23 - 00:18:37:24
Na początku robiłem jakby rybkę,

00:18:38:04 - 00:18:41:13
to znaczy podstawiałem pod słowa pewne

00:18:41:13 - 00:18:48:00
sylaby, które odpowiadały
 charakterowi danej muzyki.

00:18:48:10 - 00:18:50:19
A dopiero później na zasadzie

00:18:50:19 - 00:18:54:15
jakby łamigłówki, jakby układanki takiej,

00:18:56:00 - 00:18:56:24
powstawał tekst.

00:18:56:24 - 00:19:00:20
Pan Walicki napisał także muzykę,

00:19:00:23 - 00:19:01:23
to znaczy nigdy nie pisał jej,

00:19:01:23 - 00:19:03:20
 ale poddał jakiś taki

00:19:03:20 - 00:19:05:15
temat do mojej piosenki,

00:19:05:15 - 00:19:07:08
która zresztą wówczas stała się przebojem.

00:19:07:21 - 00:19:10:07
Nazywała się "Powiedzcie jej, że ja ją kocham".

00:19:10:17 - 00:19:13:14
Napisał i tekst jako Jacek Grań i melodię.

00:19:13:23 - 00:19:17:24
Ale jak z innym, z innym chłopcem,

00:19:17:24 - 00:19:25:22
 dziewczynę moją spotkacie gdzieś.

00:19:27:24 - 00:19:30:22
Ja pamiętam ile razy miałem

00:19:30:22 - 00:19:32:14
kłopoty w ogóle z otrzymywaniem

00:19:32:14 - 00:19:34:08
jakiegokolwiek wynagrodzenia.

00:19:35:15 - 00:19:37:15
Normalne wynagrodzenie to było takie,

00:19:37:18 - 00:19:43:02
że jako pracownik techniczny, to znaczy taki jak każdy osiłek,

00:19:43:06 - 00:19:45:04
który wnosił i wynosił aparaturę

00:19:45:04 - 00:19:47:17
na scenę i z powrotem

00:19:47:17 - 00:19:49:00
wnosił ją do autobusu.

00:19:49:09 - 00:19:51:00
Musimy sobie uświadomić,

00:19:51:00 - 00:19:52:22
 że to wszystko było przy państwowych estradach

00:19:52:22 - 00:19:54:16
zorganizowane, w związku z czym

00:19:54:16 - 00:19:56:21
człowiek ten był opłacany jakoby

00:19:56:21 - 00:19:58:22
z urzędu, tak jak wszystko.

00:19:59:06 - 00:20:00:15
Niektórym się dało wyżyć.

00:20:01:06 - 00:20:05:13
Tym, którzy po prostu umawiali się
z zespołem, na jakiś procent.

00:20:06:00 - 00:20:07:03
Ja nigdy, nigdy w życiu

00:20:07:03 - 00:20:09:23
takiej rzeczy nie, nawet mi

00:20:09:23 - 00:20:13:18
do głowy nie przyszło, żeby zaproponować
 zespołowi takie rozwiązanie.

00:20:13:18 - 00:20:14:21
Ja nie wiem, czy ktoś

00:20:14:21 - 00:20:17:04
kiedyś zrobił jakieś podsumowanie,

00:20:17:04 - 00:20:19:11
jakie pieniądze na płytach muzyki młodzieżowej

00:20:19:11 - 00:20:21:18
zarobiły na przykład Polskie Nagrania

00:20:21:18 - 00:20:23:04
i jaki procent z tego

00:20:23:04 - 00:20:25:17
dostali autorzy, którzy robili tam

00:20:25:17 - 00:20:29:13
muzykę i wykonawcy, którzy śpiewali.

00:20:29:14 - 00:20:30:23
Nas okradziono, to jest przecież oczywiste,

00:20:30:23 - 00:20:36:01
że im więcej kto był na topie, im bardziej

00:20:36:01 - 00:20:40:10
kto miał do zarobienia w latach tych dziwnych, tym bardziej

00:20:40:10 - 00:20:42:23
został oszukany.

00:20:42:23 - 00:20:44:11
No i pewnie pan redaktor też.

00:20:44:19 - 00:20:46:13
Ja mam kaca, co dopiero on.

00:20:49:05 - 00:20:51:08
(muzyka)

00:20:57:08 - 00:20:58:12
"Biały Kruk".

00:20:59:13 - 00:21:08:24
Pierwsze nagranie utworów rock'n'rollowych
w wykonaniu Czerwono-Czarnych.

00:21:13:03 - 00:21:20:08
Powstali w 1960 roku w Klubie Studentów Wybrzeża Żak,

00:21:20:08 - 00:21:24:05
jako kontynuacja zespołu Rythm and Blues

00:21:24:05 - 00:21:29:24
byli inicjatorami sopockiego Non-Stopu -  kolebki polskiego rocka.

00:21:30:21 - 00:21:33:10
W ciągu 20 lat występowały

00:21:33:10 - 00:21:35:03
tam każdego lata, w ciągu

00:21:35:03 - 00:21:38:07
dwóch letnich miesięcy, najlepsze, najciekawsze

00:21:38:07 - 00:21:39:14
polskie zespoły rockowe.

00:21:40:02 - 00:21:46:13
Sprowadziliśmy zespół Czerwono-Czarnych do Warszawy,
 gdzie w Pałacu Kultury i Nauki

00:21:46:13 - 00:21:48:03
była taka

00:21:48:03 - 00:21:49:18
Kawiarnia Kongresowa.

00:21:51:04 - 00:21:53:21
Oni występowali na wieczorkach,

00:21:53:21 - 00:21:57:10
na fajfach tak zwanych, od piątej do siódmej
grali do tańca.

00:21:58:02 - 00:21:59:10
Ale to też nie bardzo

00:21:59:10 - 00:22:01:17
dobrze się skończyło,

00:22:01:17 - 00:22:05:20
 dlatego  że po kilku miesiącach
otrzymaliśmy wymówienie sali

00:22:05:20 - 00:22:09:04
ze strony kierownictwa Pałacu Kultury,

00:22:09:04 - 00:22:11:10
 ponieważ przychodziło za dużo ludzi.

00:22:11:19 - 00:22:15:19
Współpraca z Czerwono-Czarnymi
zakończyła się w roku 1962,

00:22:18:04 - 00:22:21:12
takim, powiedziałbym, dziwnym nieco incydentem.

00:22:22:04 - 00:22:26:01
Przyjechali przedstawiciele Estrady Szczecińskiej.

00:22:26:08 - 00:22:27:16
Pamiętam, był tu chyba pan Nieżychowski

00:22:27:16 - 00:22:29:18
i pan Jerzy Kosiński.

00:22:30:19 - 00:22:34:03
I zaproponowali zespołowi przejście

00:22:34:03 - 00:22:35:12
 pod opiekę Estrady.

00:22:37:22 - 00:22:38:20
Co wy tu macie?

00:22:39:16 - 00:22:42:21
Jako klubowy zespół dwa koncerty

00:22:42:21 - 00:22:44:03
w ciągu tygodnia.

00:22:44:15 - 00:22:46:10
My wam proponujemy dwa, trzy

00:22:46:10 - 00:22:47:10
koncerty dziennie.

00:22:47:10 - 00:22:49:10
Nie macie matury?

00:22:49:22 - 00:22:51:05
Załatwimy wam maturę.

00:22:52:03 - 00:22:54:01
Macie powołanie do wojska?

00:22:54:10 - 00:22:55:21
Załatwimy wojsko.

00:22:57:14 - 00:23:00:00
Nic dziwnego, że chłopcy przyjęli

00:23:00:00 - 00:23:02:22
te warunki i wyjechali.

00:23:03:15 - 00:23:06:07
Początkowo byłem bardzo rozgoryczony

00:23:06:07 - 00:23:07:16
tym całym wydarzeniem.

00:23:08:13 - 00:23:10:06
Nawet mogę powiedzieć, że przeżyłem je

00:23:10:06 - 00:23:11:17
 bardzo głęboko.

00:23:12:11 - 00:23:15:03
Ale dziś po prostu śmieję się z tego.

00:23:18:20 - 00:23:21:03
Czerwono-Czarni byli również inicjatorami

00:23:21:03 - 00:23:23:24
pierwszego Festiwalu Młodych Talentów
w Szczecinie.

00:23:24:06 - 00:23:27:15
Impreza wyłoniła Niemena, Kordę, Gąssowskiego,

00:23:27:19 - 00:23:31:09
Karin Stanek, Helenę Majdaniec i innych.

00:23:32:19 - 00:23:36:07
Wielu ludzi, jak gdyby łączy

00:23:36:07 - 00:23:43:00
całą tą działalność rock'n'rollową sprowadza ją
do trzech haseł:

00:23:43:13 - 00:23:45:19
seks, narkotyki, rock'n'roll.

00:23:47:13 - 00:23:51:07
Za moich czasów o tym

00:23:51:07 - 00:23:52:00
nie było mowy.

00:23:52:08 - 00:23:55:05
Tylko trzeci czynnik rock'n'roll był ważny.

00:23:57:02 - 00:23:58:14
Nie było po prostu na to czasu.

00:23:59:01 - 00:24:00:15
Zespół był stale w drodze.

00:24:01:02 - 00:24:04:09
Jeździliśmy pociągami i to drugą klasą,

00:24:04:09 - 00:24:06:14
bo tylko druga klasa

00:24:06:14 - 00:24:07:08
była zwracana.

00:24:07:24 - 00:24:11:06
Sprzęt sam zespół dźwigał na własnych plecach.

00:24:12:21 - 00:24:17:08
A więc później były przejazdy autokarami.

00:24:18:03 - 00:24:20:07
Też jakieś takie rozklekotane,

00:24:20:10 - 00:24:21:15
stare, to wszystko beznadziejne.

00:24:21:19 - 00:24:22:10
Posiłki.

00:24:23:09 - 00:24:25:15
Kiedy wracaliśmy do hotelu, przeważnie

00:24:25:15 - 00:24:27:01
już restauracje były zamknięte.

00:24:28:09 - 00:24:31:17
Jechaliśmy do najbliższego dworca kolejowego

00:24:31:17 - 00:24:33:07
i w tej dworcowej restauracji

00:24:33:07 - 00:24:35:24
chłopcy coś zjadali na kolację.

00:24:36:12 - 00:24:39:06
A jeżeli chodzi o narkotyki,

00:24:39:06 - 00:24:41:17
to w ogóle nie był

00:24:41:17 - 00:24:42:12
to żaden problem.

00:24:45:04 - 00:24:47:06
Nawet niektóre zespoły w ogóle

00:24:47:06 - 00:24:48:17
 nie wiedziały, co to jest.

00:24:49:20 - 00:24:52:05
Pewnego dnia po koncercie zespołu

00:24:52:05 - 00:24:54:06
Rhythm and Blues podchodzi do mnie

00:24:54:06 - 00:24:58:03
jakaś dziewczynka, lat 12-13

00:24:59:15 - 00:25:02:15
i mówi: Proszę pana, ja widziałam,

00:25:02:15 - 00:25:05:17
 jak pan rozmawiał przed chwilą
z panem Wyrobkiem.

00:25:06:07 - 00:25:08:07
Ja nie mam odwagi podejść do niego.

00:25:08:07 - 00:25:09:23
Ja mam po nim jedną pamiątkę,

00:25:09:23 - 00:25:12:19
ale chciałabym mieć również

00:25:12:19 - 00:25:14:01
jego autograf.

00:25:14:11 - 00:25:16:18
Czy pan może podejść do niego i poprosić,

00:25:16:18 - 00:25:19:00
żeby on mi się tutaj na tej karce podpisał?

00:25:19:21 - 00:25:23:23
Zainteresowałem się i zapytałem,
a co ona ma za pamiątkę taką?

00:25:24:13 - 00:25:25:24
Wtedy ona zdjęła z szyi

00:25:25:24 - 00:25:30:24
taki medalik, taki złożony z dwóch części, otworzyła.

00:25:31:21 - 00:25:33:13
Myślałem, że będzie tam fotografia,

00:25:33:15 - 00:25:34:22
powiedzmy, Wyrobka czy jakiegoś...

00:25:35:15 - 00:25:37:05
A okazało się, że zobaczyłem

00:25:37:05 - 00:25:38:07
tam włos.

00:25:39:06 - 00:25:41:19
Zapytałem, czy to włos pana Wyrobka.

00:25:42:13 - 00:25:47:12
A ona mówi: Nie, proszę pana, niestety, to włos psa pana Wyrobka.

00:25:48:20 - 00:25:50:14
I takie mieliśmy grupy.

00:25:52:24 - 00:25:55:02
(muzyka)

00:26:09:05 - 00:26:11:20
Z Frankiem Walickim spotkaliśmy się

00:26:11:20 - 00:26:15:17
w redakcji Głosu Wybrzeża w 1959 roku.

00:26:16:04 - 00:26:17:14
Doszliśmy do wniosku, że trzeba by

00:26:17:14 - 00:26:20:13
 w Polsce zrobić rock'n'rolla. To powinno chwycić.

00:26:20:18 - 00:26:22:23
Redaktor Franciszek Walicki zachwycił się

00:26:22:23 - 00:26:24:11
tym pomysłem.

00:26:24:13 - 00:26:25:18
Ja znam Tyrmanda.

00:26:26:08 - 00:26:28:03
Tyrmand rządzi obecnie Polską.

00:26:28:06 - 00:26:30:05
Ma wspaniałe skarpetki, świetną fryzurę.

00:26:30:16 - 00:26:31:17
Robimy w Polsce rock'n'rolla.

00:26:31:17 - 00:26:35:09
 W tym kraju nie było nic, że gitarzysta, jak chciał grać na gitarze, to musiał

00:26:35:09 - 00:26:37:02
sobie tą gitarę sam zrobić,

00:26:37:03 - 00:26:38:24
bo tej gitary nigdzie nie można było kupić.

00:26:39:08 - 00:26:42:02
To są rzeczy niesłychane, że grało się na radiach,

00:26:42:02 - 00:26:47:02
na głośnikach, gdzieś z piwnic, że ci ludzie mieli niewyobrażalną siłę

00:26:47:02 - 00:26:55:07
i moc przebicia się do ludzi,
do swoich rówieśników, że był to szał, pasja i zapał.

00:26:56:00 - 00:26:59:03
Jest to ściąga, która służyła mi

00:26:59:03 - 00:27:02:19
do pierwszej zapowiedzi inauguracyjnego

00:27:02:19 - 00:27:06:01
koncertu zespołu Rhythm and Blues

00:27:06:01 - 00:27:07:10
 w Rudym Kocie w Gdańsku.

00:27:07:16 - 00:27:09:11
Prawie po każdym utworze jest

00:27:09:11 - 00:27:13:11
notatka: Brawo. Po następnym: Brawo,

00:27:14:03 - 00:27:20:00
gwizdy po każdym śpiewie
i raptem wkroczenie milicji.

00:27:20:02 - 00:27:22:06
Po koncertach gdzieś, powiedzmy,

00:27:22:06 - 00:27:24:12
 w Gdańsku czy w Poznaniu,

00:27:24:12 - 00:27:29:20
 sam byłem na tym koncercie wówczas,
ławki leciały,

00:27:29:24 - 00:27:34:02
uważano, że to jest zaraza, która przychodzi z Zachodu i trzeba ją tępić.

00:27:34:04 - 00:27:36:05
Wówczas była jakaś niesłychana atmosfera,

00:27:36:14 - 00:27:38:06
powiedzmy, taka jak na meczach

00:27:38:06 - 00:27:43:02
sportowych po strzeleniu bramki, ale ktoś tam jeden czy drugi

00:27:44:02 - 00:27:46:05
nieopatrznie spalił Trybunę Ludu.

00:27:46:20 - 00:27:50:04
Ktoś tam wyszedł i krzyknął:
 "Chleba, Wyrobka i rock'n'rolla!",

00:27:50:04 - 00:27:55:00
 a paru panów stało i powiedziało sobie

00:27:55:00 - 00:27:58:00
w takimukładzie chleba mamy dosyć, igrzyska

00:27:58:00 - 00:28:00:18
nie za dobre, trzeba zakończyć tę zabawę.

00:28:00:21 - 00:28:03:11
Spałem w hotelu jeszcze,

00:28:03:11 - 00:28:08:08
ktoś zapukał do drzwi: Telefon do pana na dole w recepcji.

00:28:09:14 - 00:28:10:18
O dziewiątej mamy być

00:28:10:18 - 00:28:12:06
w Komitecie Wojewódzkim.

00:28:12:20 - 00:28:15:10
Poproszono nas do gabinetu pierwszego sekretarza.

00:28:17:01 - 00:28:19:02
Przywitał nas wysoki, dość tęgo

00:28:19:02 - 00:28:22:19
zbudowany, krótko ostrzeżony mężczyzna, notabene

00:28:22:19 - 00:28:24:23
którego zdjęcia w tym czasie

00:28:24:23 - 00:28:27:18
często ukazywały się
na pierwszych stronach gazet.

00:28:29:09 - 00:28:31:22
Nawet nie poprosił żebyśmy usiedli,

00:28:32:14 - 00:28:35:16
właściwie nie przywitał się, tylko

00:28:35:16 - 00:28:38:06
wygłosił do nas taką przemowę.

00:28:38:15 - 00:28:41:09
Słuchajcie, rozumiecie, na Śląsku młodzież

00:28:41:09 - 00:28:43:17
musi się uczyć, pracować,

00:28:43:17 - 00:28:47:23
ale przy dobrej, godziwej, wiecie,
naszej ludowej piosence.

00:28:47:23 - 00:28:48:18
Rozumiecie?

00:28:48:18 - 00:28:51:21
Po czym ministerstwo zakazało nam występów.

00:28:52:01 - 00:28:55:13
Rock"n"roll był nieproszonym

00:28:55:13 - 00:28:57:00
gościem i nie witano go,

00:28:57:02 - 00:28:59:11
jak mówiłem, chlebem i solą.

00:29:00:17 - 00:29:02:04
Był on czymś zupełnie obcym,

00:29:02:06 - 00:29:07:05
przede wszystkim ze strony decydentów,

00:29:07:05 - 00:29:08:12
no i partii.

00:29:09:13 - 00:29:13:00
Był on przejawem ulegania zachodniej subkulturze.

00:29:13:09 - 00:29:18:14
Myśmy żyli przez 50 prawie lat w ustroju,
gdzie ludzie przedsiębiorczy

00:29:18:14 - 00:29:21:06
 byli niemile widziani.

00:29:21:08 - 00:29:24:04
To był człowiek,
który w Ministerstwie Kultury i Sztuki

00:29:24:04 - 00:29:27:01
był momentami bardzo nielubiany za to,

00:29:27:02 - 00:29:29:15
że był człowiekiem przedsiębiorczym, za to, że ten człowiek coś

00:29:29:15 - 00:29:30:23
nowego tworzył, co nie było

00:29:30:23 - 00:29:34:13
zawsze po myśli powiedzmy

00:29:34:13 - 00:29:36:21
KomisjiKultury KC czy ludzi,

00:29:36:21 - 00:29:39:20
którzy decydowali o tym, co w kulturze polskiej się będzie działo,

00:29:39:20 - 00:29:41:06
bo to oni decydowali.

00:29:41:07 - 00:29:43:09
Jakiś 30 lat temu saksofon

00:29:43:09 - 00:29:45:10
był narzędziem imperializmu, tak jak

00:29:45:10 - 00:29:46:24
Coca-Cola, guma do żucia

00:29:46:24 - 00:29:48:02
i jeszcze parę innych rzeczy,

00:29:48:11 - 00:29:52:20
jak Prokofiew, Strawiński i nawet

00:29:52:20 - 00:29:55:21
Lutosławski, że na Bairda pluto kiedyś.

00:29:56:06 - 00:29:58:10
Takie były czasy w Polsce.

00:29:58:18 - 00:30:00:24
Stworzenie Warszawskiej Jesieni

00:30:00:24 - 00:30:02:11
czy festiwalu Jazz Jamboree

00:30:02:11 - 00:30:06:11
 na początku było aktem politycznym i tego się nijak nie da odwrócić.

00:30:06:21 - 00:30:10:09
Ktoś na górze zmądrzał i pozwolił-
za to go albo wyrzucili,

00:30:10:09 - 00:30:13:23
albo po prostu nie zdawał sobie sprawy
 z tego, co zrobił.

00:30:14:02 - 00:30:16:01
Zresztą nie chodziło tylko o politykę.

00:30:16:17 - 00:30:18:05
Było to zderzenie jakby dwóch

00:30:18:05 - 00:30:22:01
światów, dwóch tradycji pojmowania kultury.

00:30:22:05 - 00:30:23:20
To nie starzy młodym,

00:30:23:20 - 00:30:26:04
 jak dotychczas, a odwrotnie

00:30:26:22 - 00:30:29:06
młodzi starym zaczynali narzucać modę,

00:30:29:16 - 00:30:31:20
obyczaje, styl bycia i życia.

00:30:31:20 - 00:30:35:08
Szczególne emocje wywoływała w Polsce

00:30:35:08 - 00:30:37:24
w latach 50-tych muzyka jazzowa.

00:30:38:19 - 00:30:40:22
(muzyka)

00:30:44:21 - 00:30:49:06
Idea zorganizowania w Sopocie pierwszego

00:30:49:06 - 00:30:56:20
festiwalu muzyki jazzowej powstała wiosną 1956,

00:30:56:20 - 00:31:06:03
 a jej inicjatorem, autorem był Leopold Tyrmand.

00:31:06:12 - 00:31:09:21
Wprawdzie w jednym z wywiadów

00:31:09:21 - 00:31:13:05
na łamach Jazz Forum pisze,

00:31:13:05 - 00:31:16:07
że"... przyjechał do mnie Franciszek Walicki

00:31:16:07 - 00:31:19:07
z facetem nazwiskiem Kosiński.

00:31:19:24 - 00:31:21:18
Powiedzieli:Widzi pan co się

00:31:21:18 - 00:31:24:03
dzieje! Róbmy festiwal jazzowy!".

00:31:24:23 - 00:31:28:08
Ale w rzeczywistości faktycznym inicjatorem

00:31:28:08 - 00:31:30:15
pomysłu był Leopold Tyrmand.

00:31:32:09 - 00:31:34:12
(muzyka)

00:31:52:04 - 00:31:54:05
W tym czasie pracowałem w Głosie Wybrzeża.

00:31:54:18 - 00:31:57:08
Pracy dziennikarskiej poświęciłem 30 lat.

00:31:58:11 - 00:32:00:20
Byłem naczelnym redaktorem miesięcznika Morze.

00:32:01:20 - 00:32:03:10
Pracowałem w prasie codziennej.

00:32:04:11 - 00:32:07:04
Napisałem ponad 3000 artykułów,

00:32:07:04 - 00:32:09:23
a zaczynałem w mundurze oficera Marynarki.

00:32:14:22 - 00:32:21:12
W roku 1945 wróciłem na Wybrzeże, aby kończyć szkołę morską.

00:32:22:03 - 00:32:25:04
Zostałem zmobilizowany i skierowany

00:32:25:04 - 00:32:27:22
do Sztabu Głównego Marynarki Wojennej w Gdyni.

00:32:29:04 - 00:32:30:13
Miałem ogromne szczęście.

00:32:31:07 - 00:32:38:07
Moim bezpośrednim zwierzchnikiem, dowódcą

00:32:38:07 - 00:32:41:02
był komandor Stanisław Mieszkowski.

00:32:42:08 - 00:32:43:18
Człowiek wspaniały.

00:32:43:18 - 00:32:47:06
Był zresztą ojcem chrzestnym mojej córki Iwony.

00:32:48:00 - 00:32:51:13
Przedwojenny oficer Marynarki, szef Sztabu

00:32:51:13 - 00:32:54:03
Głównego, późniejszy dowódca floty.

00:32:54:12 - 00:32:58:20
Zostałem skierowany na stanowisko
redaktora naczelnego

00:32:58:20 - 00:33:01:07
Przeglądu Morskiego.

00:33:01:15 - 00:33:04:18
W roku 1950, kiedy komandor Mieszkowski

00:33:04:18 - 00:33:08:17
 został nagle aresztowany,
nastąpiła tragedia.

00:33:10:01 - 00:33:11:10
Był to jeden z największych

00:33:11:10 - 00:33:13:14
wstrząsów w moim życiu.

00:33:15:12 - 00:33:17:21
Został aresztowany na ulicy,

00:33:17:21 - 00:33:20:02
 kiedy z domu szedł w kierunku

00:33:20:02 - 00:33:21:18
Dowództwa Marynarki Wojennej.

00:33:22:13 - 00:33:25:02
Aresztowania objęły grupę siedmiu wyższych

00:33:25:02 - 00:33:26:16
oficerów Marynarki Wojennej.

00:33:27:16 - 00:33:31:12
W tzw. procesie odpryskowym, bo główny proces

00:33:31:12 - 00:33:34:18
dotyczył grupy generała Tatara, zapadło

00:33:34:18 - 00:33:36:04
pięć wyroków śmierci.

00:33:37:19 - 00:33:42:11
16 grudnia 1952 roku komandor Mieszkowski

00:33:42:11 - 00:33:45:18
 został rozstrzelany.

00:33:47:04 - 00:33:48:17
Nie wyobrażałem sobie, że mogę

00:33:48:17 - 00:33:54:24
w dalszym ciągu pracować, a właściwie służyć w Marynarce Wojennej.

00:33:56:11 - 00:34:00:15
Napisałem raport i zostałem zwolniony.

00:34:01:15 - 00:34:05:21
W roku 1956 napisałem artykuł

00:34:05:21 - 00:34:10:12
"Miecz i Prawo", który odbił się głośnym echem
w całej Polsce.

00:34:11:07 - 00:34:12:23
Nawet w Londynie w piśmie

00:34:12:23 - 00:34:16:04
Marynarki Wojennej na emigracji artykuł

00:34:16:04 - 00:34:17:11
ten został przedrukowany.

00:34:18:20 - 00:34:20:24
Niestety nie wróciło to życia

00:34:20:24 - 00:34:25:14
zamordowanym, ale przynajmniej zostali zrehabilitowani.

00:34:30:06 - 00:34:32:09
(muzyka)

00:34:38:13 - 00:34:41:23
Wybuch wojny zastał mnie w Wilnie, w moim rodzinnym mieście.

00:34:42:14 - 00:34:45:05
Zajęte w 1939 przez Armię Radziecką

00:34:45:05 - 00:34:48:17
 przekazanej Litwie było

00:34:48:17 - 00:34:50:13
przez pewien czas oazą spokoju

00:34:50:13 - 00:34:53:14
 dla tysięcy uchodźców z głębi kraju.

00:35:00:03 - 00:35:03:10
W tym miejscu, przed nieistniejącym

00:35:03:10 - 00:35:05:12
dziś wejściem do kawiarni Dormana

00:35:05:12 - 00:35:08:08
przy ulicy Mickiewicza w Wilnie,

00:35:08:08 - 00:35:12:03
poznałem w roku 1940 Leopolda Tyrmanda.

00:35:13:05 - 00:35:20:02
Mieliśmy po 19 lat i byliśmy zauroczeni ideami socjalizmu i marksizmu.

00:35:21:00 - 00:35:23:20
Ideami, które głosiły sprawiedliwość społeczną,

00:35:24:15 - 00:35:27:08
równość, walkę z nędzą, z zacofaniem.

00:35:28:17 - 00:35:31:22
W późniejszych latach Tyrmand stał się zaciekłym antykomunistą.

00:35:33:05 - 00:35:34:20
Ja nigdy nie dałem się

00:35:34:20 - 00:35:36:24
wsadzić do antykomunistycznej armaty.

00:35:38:04 - 00:35:41:13
Ale w roku 1940 mieliśmy

00:35:41:13 - 00:35:42:20
takie same poglądy.

00:35:43:13 - 00:35:46:01
Łączyła nas głęboka przyjaźń.

00:35:46:13 - 00:35:48:16
Kilka dni przed napaścią Niemiec

00:35:48:16 - 00:35:51:20
na Związek Radziecki ożeniłem się

00:35:51:20 - 00:35:55:12
z dziewczyną, która musiała wykazać

00:35:55:12 - 00:35:59:07
sporo odwagi, żeby zdecydować się

00:35:59:07 - 00:36:00:03
na nasz ślub.

00:36:01:00 - 00:36:01:21
Była Żydówką.

00:36:03:07 - 00:36:06:09
Pochodziła z rodziny ortodoksyjnej

00:36:06:09 - 00:36:10:11
 i małżeństwo z Polakiem zapowiadało wręcz

00:36:10:11 - 00:36:11:16
otwarty konflikt.

00:36:12:18 - 00:36:15:01
Po wkroczeniu Niemców do Wilna

00:36:15:01 - 00:36:19:21
rozpoczęła się gwałtowna eksterminacja
 ludności żydowskiej.

00:36:21:00 - 00:36:24:18
Ustawy rasistowskie przewidywały wprawdzie możliwość unieważnienia

00:36:24:18 - 00:36:27:00
małżeństw mieszanych,

00:36:27:21 - 00:36:30:00
ale nas to nie interesowało.

00:36:31:00 - 00:36:33:03
Jako mąż Żydówki zostałem uznany

00:36:33:03 - 00:36:34:09
za Żyda.

00:36:35:08 - 00:36:37:05
Musiałem nosić na ramieniu opaskę

00:36:37:05 - 00:36:40:12
z gwiazdą Dawida i najgorsze-

00:36:40:12 - 00:36:42:05
przebywać w getcie.

00:36:49:01 - 00:36:51:11
Opuszczenie getta karane było śmiercią,

00:36:51:16 - 00:36:52:14
ale nie było trudne.

00:36:53:12 - 00:36:55:05
Trudno było przebywać poza gettem

00:36:55:05 - 00:36:56:15
bez aryjskich papierów.

00:36:57:16 - 00:37:01:05
Dostarczyła je nam, z narażeniem życia,
moja matka.

00:37:01:05 - 00:37:03:09
Z metryki urodzenia wynikało,

00:37:03:09 - 00:37:05:15
 że żona jest Karaimką, z metryki ślubu

00:37:05:15 - 00:37:07:11
 że katoliczką.

00:37:08:11 - 00:37:09:13
Ucieczka udała się.

00:37:10:24 - 00:37:14:05
W Wilnie, ale i na Litwie nie mogliśmy zostać.

00:37:15:11 - 00:37:16:17
Wyjechaliśmy do Warszawy.

00:37:17:23 - 00:37:20:01
Ktoś nas zadenuncjował.

00:37:21:13 - 00:37:25:24
Zapłaciliśmy okup szmalcownikom w mundurach

00:37:25:24 - 00:37:29:23
granatowej policji i opuściliśmy Warszawę.

00:37:37:14 - 00:37:39:18
Kiedy przyjechaliśmy do Zakopanego okazało się,

00:37:39:18 - 00:37:40:11
 że nie jest to

00:37:40:11 - 00:37:41:08
bezpieczne miejsce.

00:37:42:06 - 00:37:46:00
Tysiące żołnierzy niemieckich rannych,

00:37:46:08 - 00:37:46:20
 żandarmeria, gestapo.

00:37:47:13 - 00:37:51:05
Ktoś poradził: Jedźcie do Bukowiny.

00:37:51:24 - 00:37:55:01
To cicha, spokojna wieś na uboczu.

00:37:55:11 - 00:37:59:14
Tylko jedna placówka niemieckiej służby granicznej.

00:37:59:14 - 00:38:01:14
Straży właściwie, Grenzschutzu.

00:38:05:10 - 00:38:11:20
Tu, z tego miejsca po raz pierwszy zobaczyłem wspaniałą panoramę Tatry.

00:38:12:06 - 00:38:15:20
Od Hawrania po Mięguszowieckie Szczyty.

00:38:16:14 - 00:38:18:14
Oczywiście pogoda była zupełnie inna.

00:38:19:02 - 00:38:21:10
Było piękne słońce, nie było

00:38:21:10 - 00:38:22:17
deszczu ani tej mgły.

00:38:23:08 - 00:38:24:07
I to zrobiło na mnie

00:38:24:07 - 00:38:25:04
ogromne wrażenie.

00:38:25:08 - 00:38:28:02
Pomyślałem sobie, że tutaj już nikt

00:38:28:02 - 00:38:29:03
nas nie dopadnie.

00:38:29:20 - 00:38:32:03
Tu będziemy jak u Pana Boga za piecem.

00:38:34:13 - 00:38:35:09
Pieniędzy nie było.

00:38:36:16 - 00:38:38:01
Wszystko, co mieliśmy, zostało

00:38:38:01 - 00:38:40:09
w Warszawie w rękach szmalcowników.

00:38:42:03 - 00:38:43:15
Zacząłem pracować jako drwal.

00:38:44:04 - 00:38:46:08
Wyprosiłem u jednego z gazdów

00:38:46:08 - 00:38:49:09
stare góralskie spodnie, takie z parzenicami.

00:38:51:04 - 00:38:53:00
Myślałem, że w ten sposób

00:38:54:04 - 00:38:56:00
wtopię się w otoczenie, będę

00:38:56:00 - 00:38:57:24
udawał górala i wszystko będzie dobrze.

00:38:59:01 - 00:39:01:14
Ale właśnie te nieszczęsne portki

00:39:01:14 - 00:39:05:05
góralskie stały się przyczyną prawie że tragedii.

00:39:06:06 - 00:39:07:23
Wychodząc z domu natknąłem się

00:39:07:23 - 00:39:11:01
na patrol niemieckiej straży granicznej.

00:39:11:17 - 00:39:12:08
Kennkarty!

00:39:13:10 - 00:39:15:06
Ale tych Kennkart nie mieliśmy.

00:39:16:04 - 00:39:18:11
Mieliśmy natomiast bardzo dużo różnych

00:39:18:11 - 00:39:21:13
dokumentów, takich częściowo fikcyjnych,

00:39:21:13 - 00:39:23:24
którymi posługiwaliśmy się w zależności
od sytuacji.

00:39:24:20 - 00:39:28:06
I na dodatek jeszcze te nieszczęsne
góralskie spodnie.

00:39:28:13 - 00:39:30:23
Takiego przebierańca to już chyba

00:39:30:23 - 00:39:32:11
ten patrol dawno nie widział.

00:39:33:15 - 00:39:34:19
Nie dziwnego, że jeszcze tego

00:39:34:19 - 00:39:41:00
samego wieczoru znalazłem się w siedzibie Gestapo w Zakopanem.

00:39:45:13 - 00:39:48:13
Oświadczono mi, że jako Schutzhäftling,

00:39:49:10 - 00:39:51:23
a więc więzień pod specjalnym nadzorem

00:39:51:23 - 00:40:00:06
 niemieckiej policji bezpieczeństwa, będę skierowany
 do pracy przemysłowej.

00:40:01:00 - 00:40:05:24
W kamieniołomach pomógł mi lekarz miejscowy.

00:40:06:06 - 00:40:08:04
Doktor Franciszek Ciszek się nazywał.

00:40:08:16 - 00:40:11:05
Powiedział mi: Słuchaj, to trzeba

00:40:11:05 - 00:40:12:06
zrobić w ten sposób.

00:40:12:15 - 00:40:14:13
Musisz złapać dwie, trzy pszczoły.

00:40:16:05 - 00:40:17:16
Wziąć pudełko od zapałek.

00:40:18:04 - 00:40:21:03
Wsadzić te pszczoły do pudełka od zapałek.

00:40:22:00 - 00:40:23:14
I przyłożyć je sobie tutaj

00:40:23:14 - 00:40:27:02
w okolicach łokcia.

00:40:28:06 - 00:40:30:00
Podrażnić, żeby ciebie ukłuły.

00:40:31:05 - 00:40:33:17
Nie wyjmuj tych żądełek przez chwilę.

00:40:34:00 - 00:40:34:19
Niech zostaną.

00:40:36:03 - 00:40:40:17
I na drugi dzień, a zwłaszcza na trzeci, ręka będzie nie do poznania.

00:40:41:02 - 00:40:47:04
Będzie tak straszna opuchlizna, że aż sam się przerazisz.

00:40:47:20 - 00:40:50:11
Ale nie bój się. Wtedy ja ciebie skieruję

00:40:50:11 - 00:40:52:16
do Nowego Targu na prześwietlenie.

00:40:53:04 - 00:40:54:24
A dalej to już twoja sprawa.

00:40:55:22 - 00:40:58:24
U tego lekarza niemieckiego

00:40:58:24 - 00:41:01:24
na prześwietleniu był długi korytarz.

00:41:02:16 - 00:41:04:14
Wartownik poszedł gdzieś na papierosa.

00:41:06:04 - 00:41:07:13
Można było śmiało uciec.

00:41:07:18 - 00:41:08:19
I skorzystałem z tego.

00:41:09:21 - 00:41:13:14
Ostatnie tygodnie przed wyzwoleniem spędziłem

00:41:13:14 - 00:41:18:13
razem z żoną w stodole góralki.

00:41:19:06 - 00:41:21:14
Pamiętam, nazywała się Franciszka Stopka.

00:41:22:15 - 00:41:26:19
W stodole pełnej siana zrobiliśmy

00:41:26:19 - 00:41:29:09
taki lej i tam

00:41:29:09 - 00:41:32:00
w tej kryjówce doczekaliśmy się wyzwolenia.

00:41:32:20 - 00:41:34:13
Małżeństwo jakby rozpadało się.

00:41:34:23 - 00:41:37:16
Moja pierwsza żona powiedziała:

00:41:38:05 - 00:41:39:17
Słuchaj, tutaj w Polsce zaczynają się

00:41:39:17 - 00:41:43:11
jakieś nieprzyjemne sprawy, jakieś rozruchy antysemickie.

00:41:43:11 - 00:41:45:15
Ja po prostu nie mogę

00:41:45:15 - 00:41:46:19
zostać w tym kraju.

00:41:47:19 - 00:41:50:06
Wzięliśmy rozwód i wyjechała.

00:41:51:13 - 00:41:56:00
W roku 1946 poznałem moją

00:41:56:00 - 00:41:58:16
obecną żonę Czesławę.

00:41:59:04 - 00:42:00:18
Kiedy kilka lat później zacząłem

00:42:00:18 - 00:42:04:04
interesować się muzyką, nie podzielała

00:42:04:04 - 00:42:05:19
moich muzycznych fascynacji.

00:42:06:22 - 00:42:08:21
Uważała, że narażam się na śmieszność,

00:42:08:21 - 00:42:10:11
 że zajmuję się czymś niepoważnym.

00:42:10:11 - 00:42:13:23
Ale kiedy zrozumiała, że tu

00:42:13:23 - 00:42:15:18
nie chodzi tylko o muzykę,

00:42:16:11 - 00:42:19:09
wykazała ogromną wyrozumiałość i cierpliwość.

00:42:24:03 - 00:42:26:21
Jak każdy młody chłopiec chyba

00:42:26:21 - 00:42:28:10
od dziecka marzyłem o dalekich

00:42:28:10 - 00:42:31:02
rejsach, podróżach, przygodach.

00:42:32:18 - 00:42:34:09
Te młodzieńcze marzenia spełniły się

00:42:34:09 - 00:42:38:06
w roku 1938 kiedy

00:42:38:06 - 00:42:42:04
po zdaniu egzaminu do Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni znalazłem się

00:42:42:04 - 00:42:45:01
na pokładzie Daru Pomorza,  jednego

00:42:45:01 - 00:42:47:16
z najpiękniejszych żaglowców na świecie.

00:42:47:20 - 00:42:51:11
Dar Pomorza przed samą wojną

00:42:51:11 - 00:42:54:11
odbył bardzo ciekawą podróż.

00:42:55:01 - 00:42:59:02
Był to rejs szkoleniowy do Kartageny.

00:42:59:23 - 00:43:02:04
W tym czasie zaliczył bardzo

00:43:02:04 - 00:43:05:19
ciekawe porty na Wyspach Kanaryjskich,

00:43:05:19 - 00:43:11:17
Zielonym Przylądku, Barbadosie, Martynice,

00:43:11:17 - 00:43:14:16
Puerto Rico, zaliczył również Jamajkę.

00:43:15:24 - 00:43:17:24
To chyba była jedna

00:43:17:24 - 00:43:20:22
 z takich ciekawszych podróży w ogóle

00:43:20:22 - 00:43:21:21
Daru Pomorza.

00:43:22:13 - 00:43:24:03
Dar Pomorza kształtował nie tylko

00:43:24:03 - 00:43:27:04
fachową wiedzę przyszłych oficerów marynarki.

00:43:27:20 - 00:43:31:01
Był szkołą życia, umożliwiał poznanie

00:43:31:01 - 00:43:35:13
świata, uczył wytrwałości, dyscypliny i odwagi.

00:43:36:13 - 00:43:37:11
Nie wiem, czy bez tego

00:43:37:11 - 00:43:40:07
potrafiłbym przetrwać lata okupacji.

00:43:42:16 - 00:43:46:01
Na pokładzie Daru Pomorza poznałem

00:43:46:01 - 00:43:47:19
kilku wspaniałych ludzi.

00:43:48:19 - 00:43:53:16
Pierwszym oficerem był późniejszy autor

00:43:53:16 - 00:43:55:11
świetnych książek takich jak "Znaczy Kapitan",

00:43:55:11 - 00:43:58:19
 "Szaman Morski",

00:43:58:19 - 00:44:01:16
kapitan żeglugi wielkiej Karol Olgierd Borchardt.

00:44:02:18 - 00:44:05:13
Pochodził z Wilna i jego

00:44:05:13 - 00:44:08:04
rodzice, a właściwie ojczym

00:44:08:04 - 00:44:11:23
i matka, byli częstymi gośćmi moich

00:44:11:23 - 00:44:13:01
rodziców w naszym domu.

00:44:14:00 - 00:44:16:00
Z Wilna pochodził również lekarz

00:44:16:00 - 00:44:17:23
okrętowy doktor Wacław Korabiewicz.

00:44:18:21 - 00:44:21:19
Pamiętam, jak powtarzał niejeden raz:

00:44:21:19 - 00:44:24:16
Słuchaj, jeżeli chcesz poznać dane

00:44:24:16 - 00:44:26:17
miasto czy kraj, czy ludzi,

00:44:26:17 - 00:44:29:09
nie szukaj tego wszystkiego

00:44:29:09 - 00:44:32:02
w przewodnikach, nie szukaj w śródmieściu,

00:44:32:04 - 00:44:33:21
w centralnych dzielnicach miasta.

00:44:34:22 - 00:44:37:10
Łap jakiś tramwaj czy autobus,

00:44:38:04 - 00:44:41:05
jedź gdzieś na przedmieścia,

00:44:41:05 - 00:44:45:17
na obrzeża tego wszystkiego,
 wyjdź i rozejrzyj się dookoła.

00:44:48:11 - 00:44:50:01
Do szkoły morskiej trafiłem po

00:44:50:01 - 00:44:51:17
kilku latach pobytu w Rydzynie.

00:44:51:17 - 00:44:54:22
W tym zamku, położonym około

00:44:54:22 - 00:44:56:23
9 km na południe

00:44:56:23 - 00:45:04:06
od Leszna, mieściło się prywatne,

00:45:04:06 - 00:45:07:21
eksperymentalne gimnazjum im. Sułkowskich.

00:45:09:22 - 00:45:12:00
Kiedy jako 14-letni chłopiec

00:45:12:00 - 00:45:15:06
znalazłem się właśnie tutaj,

00:45:15:06 - 00:45:16:09
nie mogłem uwierzyć, że w tym

00:45:16:09 - 00:45:19:19
ogromnym zamku liczącym kilkadziesiąt pokoi,

00:45:19:22 - 00:45:21:09
pomieszczeń, sal itd.

00:45:21:09 - 00:45:24:12
uczy się tylko 100 uczniów.

00:45:24:17 - 00:45:26:09
To była taka unikalna szkoła

00:45:26:09 - 00:45:31:05
w międzywojennej Polsce, założona

00:45:31:05 - 00:45:34:14
i prowadzona przez wybitnego pedagoga

00:45:34:14 - 00:45:38:16
Tadeusza Łopuszańskiego, który kierował oświatą w Polsce.

00:45:38:22 - 00:45:40:23
Do 1926 roku był ministrem

00:45:40:23 - 00:45:44:11
albo wiceministrem wyznań religijnych

00:45:44:11 - 00:45:46:19
i oświecenia publicznego, jak się to nazywało.

00:45:46:19 - 00:45:50:00
A później wcielał idee takiej szkoły

00:45:50:00 - 00:45:52:21
 opartej na wzorach angielskich

00:45:54:00 - 00:45:55:19
właśnie w Rydzynie.

00:45:56:04 - 00:45:59:15
Nacelowana była na przekształcenie psychiki

00:45:59:15 - 00:46:02:02
inteligencji polskiej jako kierowniczej warstwy

00:46:02:02 - 00:46:03:05
narodu polskiego.

00:46:03:07 - 00:46:05:15
Przypominam sobie pierwsze spotkanie z pałacem.

00:46:06:03 - 00:46:08:19
Szeroka klatka schodowa, dwa majestatyczne

00:46:08:19 - 00:46:11:08
posągi Diany i Marsa, wspaniały

00:46:11:08 - 00:46:13:07
wystrój sal, w których mieściły się

00:46:13:07 - 00:46:15:10
pracownie i gabinety naukowe.

00:46:17:03 - 00:46:19:18
Szczególne wrażenie robiła sala balowa,

00:46:20:08 - 00:46:22:08
położona w zachodnim skrzydle pałacu.

00:46:23:05 - 00:46:26:14
Służyła jako sypialnia dla młodszych klas.

00:46:27:19 - 00:46:29:18
Pamiętam, jak na lekcjach biologii

00:46:29:18 - 00:46:31:18
słuchaliśmy wykładu o rozmnażaniu się

00:46:31:18 - 00:46:34:03
pantofelków i ameb, a nasz

00:46:34:03 - 00:46:36:18
wzrok błądził po suficie, skąd

00:46:36:18 - 00:46:38:15
patrzyły na nas tajemnicze kobiety,

00:46:38:15 - 00:46:40:08
które wcale nie kojarzyły się

00:46:40:08 - 00:46:44:12
z płciowym lub bezpłciowym rozmnażaniem się pierwotniaków.

00:46:46:02 - 00:46:48:05
Szkoła miała elitarny charakter.

00:46:48:21 - 00:46:50:11
Moimi kolegami byli m.in.

00:46:50:14 - 00:46:53:24
wnuk prezydenta Mościckiego, synowie generałów

00:46:53:24 - 00:46:56:20
Sosnkowskiego i Bortnowskiego,

00:46:56:20 - 00:46:59:02
- syn Marii Kuncewiczowej,
byliśmy w tej samej klasie,

00:46:59:02 - 00:47:02:02
- siedzieliśmy nawet w tej samej ławce,

00:47:02:02 - 00:47:05:02
synowie znanych przemysłowców, ministrów, ambasadorów.

00:47:05:02 - 00:47:08:18
Ale elitarny rodowód wychowanków Rdzyny

00:47:08:18 - 00:47:12:04
kontrastował ze spartańskimi warunkami życia

00:47:12:04 - 00:47:14:08
i wychowania, a opierało się

00:47:14:08 - 00:47:16:16
ono na trzech zasadach:

00:47:16:16 - 00:47:22:00
solidnej wiedzy, samodzielnego myślenia
i szacunku do pracy.

00:47:23:12 - 00:47:25:12
Ogromny nacisk położony był na sport.

00:47:26:00 - 00:47:27:19
Franka pamiętam bardzo dobrze.

00:47:28:15 - 00:47:33:20
Był rekordzistą szkoły w rzucie dyskiem.

00:47:33:20 - 00:47:37:18
Był w składzie lekkoatletycznej reprezentacji

00:47:37:18 - 00:47:38:15
w pięcioboju.

00:47:38:19 - 00:47:40:15
Poza tym jeszcze on się zajmował

00:47:40:15 - 00:47:43:22
również takimi kalamburami, lubił się

00:47:43:22 - 00:47:44:20
bawić słowem.

00:47:45:04 - 00:47:48:15
Pamiętam kiedyś leżeliśmy w infirmerii

00:47:48:15 - 00:47:52:07
i on taką piosenkę śpiewał:

00:47:52:07 - 00:47:54:16
"Gdy słońce zachodzi

00:47:54:16 - 00:47:57:06
w dal płynie jak nasz śpiew

00:47:57:06 - 00:48:00:03
na żaglach czerwonych, czerwonych jak krew".

00:48:00:03 - 00:48:01:05
I on mówił: Tak, ale to

00:48:01:05 - 00:48:02:09
 właściwie nie powinno być

00:48:02:09 - 00:48:04:24
"czerwonych jak krew", tylko "czerwonych jak śnieg".

00:48:05:08 - 00:48:06:20
Takie to były jego dowcipy.

00:48:09:05 - 00:48:11:14
A razem graliśmy w koszykówkę

00:48:11:14 - 00:48:12:09
w reprezentacji.

00:48:12:12 - 00:48:14:22
Ja grałem na skrzydle prawym,

00:48:14:24 - 00:48:16:03
a on grał na obronie.
On był taki wielki, osiłek.

00:48:16:10 - 00:48:23:05
To świadectwo otrzymałem na pożegnanie

00:48:23:05 - 00:48:25:06
z Gimnazjum Ojców Jezuitów w Wilnie.

00:48:26:05 - 00:48:28:17
Byłem tak zwanym żywym chłopcem,

00:48:28:17 - 00:48:31:19
rozpieszczonym chodzącym własnymi drogami.

00:48:32:17 - 00:48:33:24
I kiedy w roku 1935

00:48:33:24 - 00:48:35:22
w postępach nauki i w zachowaniu

00:48:35:22 - 00:48:39:16
wśród 30 współuczniów klasy

00:48:40:08 - 00:48:43:18
zająłem miejsce trzydzieste ojcowie jezuici

00:48:43:18 - 00:48:45:18
nie mogli już tego tolerować

00:48:45:18 - 00:48:48:11
i poprosili o zabranie mnie

00:48:48:11 - 00:48:49:09
ze szkoły.

00:48:51:17 - 00:48:55:07
Wyjeżdżając do Rydzyny opuszczałem rodzinne miasto.

00:48:55:07 - 00:48:56:22
Było ono w tym czasie

00:48:56:22 - 00:49:01:12
miastem kresowym, prawie odciętym od świata, prowincjonalnym.

00:49:02:21 - 00:49:04:10
Ale miało niezwykły urok.

00:49:05:11 - 00:49:07:07
Położone niemal na granicy Europy

00:49:07:07 - 00:49:10:03
i Bizancjum zamieszkałe przez Polaków,

00:49:10:22 - 00:49:15:12
Żydów, Litwinów, Białorusinów, Rosjan,

00:49:15:15 - 00:49:16:15
 Niemców, Tatarów, Karaimów.

00:49:17:13 - 00:49:18:20
Było szkołą tolerancji.

00:49:19:08 - 00:49:20:06
Ale do mnie to wtedy

00:49:20:06 - 00:49:21:02
nie docierało.

00:49:21:02 - 00:49:22:19
Miałem jedno marzenie:

00:49:23:05 - 00:49:24:14
wyrwać się z tego miasta.

00:49:27:22 - 00:49:29:08
Byłem jedynakiem.

00:49:30:03 - 00:49:32:19
Mój ojciec był z zawodu

00:49:32:19 - 00:49:36:08
inżynierem geodetą, a z zamiłowania

00:49:36:08 - 00:49:39:11
ogromnym miłośnikiem Wilna i wileńszczyzny.

00:49:40:01 - 00:49:42:03
Był kierownikiem Wydziału Pomiarów

00:49:42:03 - 00:49:44:21
i Regulacji Miasta i autorem pierwszego

00:49:44:21 - 00:49:46:15
nowoczesnego planu Wilna.

00:49:48:12 - 00:49:50:18
Byliśmy rodziną materialnie niezależną.

00:49:51:14 - 00:49:53:16
Mieliśmy nawet jeden z pierwszych

00:49:53:16 - 00:49:55:08
samochodów w Wilnie.

00:49:56:18 - 00:49:58:09
Za tymi drzewami w domu

00:49:58:09 - 00:50:00:10
moich rodziców przy ulicy Montwiłowskiej

00:50:00:10 - 00:50:01:23
mieszkaliśmy zimą.

00:50:02:17 - 00:50:04:15
Kiedyś wyglądało to zupełnie inaczej.

00:50:05:06 - 00:50:06:09
Był to po prostu duży,

00:50:06:13 - 00:50:11:11
pusty plac poorany kolejnami chłopskich furmanek.

00:50:12:03 - 00:50:13:14
Tam jakieś baby w otwartych

00:50:13:14 - 00:50:17:03
beczkach sprzedawały śledzie, kiszoną kapustę, ogórki.

00:50:17:03 - 00:50:19:21
Latem mieszkaliśmy na Łosiówce.

00:50:20:15 - 00:50:23:16
w pięknym XIX-wiecznym dworku, położonym

00:50:23:16 - 00:50:30:00
na wysokiej skarpie vis-à-vis kościoła
św. Piotra i Pawła na prawym brzegu rzeki.

00:50:31:02 - 00:50:32:22
Był tam duży, bardzo zadbany

00:50:32:22 - 00:50:35:17
ogród pełen kwiatów i piękny park.

00:50:37:23 - 00:50:41:09
Na skarpie stała kapliczka wybudowana

00:50:41:09 - 00:50:44:04
przez mojego ojca poświęcona pamięci

00:50:44:04 - 00:50:45:24
jego rodziców a moich dziadków.

00:50:46:05 - 00:50:47:05
(muzyka)

00:50:47:06 - 00:50:49:23
Zostały po niej tylko betonowe ściany.

00:50:51:01 - 00:50:52:12
Dawna weranda znikła.

00:50:53:16 - 00:50:58:06
Jakiś śmietnik, popękane mury, zamurowane

00:50:58:06 - 00:51:01:07
okna, zabite deskami drzwi.

00:51:02:13 - 00:51:04:12
I nic więcej.

00:51:07:13 - 00:51:12:22
Kiedyś napisałem tekst piosenki - z góry wiedząc,
że nikt jej nigdy nie zaśpiewa.

00:51:12:22 - 00:51:15:16
Dotyczyła mojego własnego życia.

00:51:16:13 - 00:51:18:06
Była czymś w rodzaju refleksji

00:51:18:13 - 00:51:19:13
spojrzeniem wstecz.

00:51:20:09 - 00:51:23:20
Tu, w Wilnie, gdy siedziałem

00:51:23:20 - 00:51:25:19
na progu domu ta piosenka

00:51:25:19 - 00:51:27:12
wydała mi się szczególnie bliska.

00:51:29:22 - 00:51:32:20
Mogłeś mieć medali rząd, nie dbać o opinię

00:51:33:12 - 00:51:35:05
Mogłeś być daleko stąd

00:51:36:07 - 00:51:37:17
Mieć więcej niż inni

00:51:38:23 - 00:51:41:00
Chciałeś własną drogą iść

00:51:41:00 - 00:51:43:05
Nie przerywaj biegu

00:51:44:07 - 00:51:46:22
Chciałeś sobą być i byłeś

00:51:47:15 - 00:51:48:22
I nie żałuj tego...

00:51:50:22 - 00:51:51:22
(muzyka)